من هم پيامي دارم

وجه تسمیه نشتیفان به علت شدت بادهای موسمی در این روستا است و لااقل شش قرن است که به این نام خوانده می شود و چون در معرض طوفان های بسیار شدید بوده و در ابتدا به آن « نیش طوفان » و کمی بعد « نشتیفان » و هم اکنون نشتیفان می گویند .

همچنین یکی دیگر از علل این نامگذاری بعلت آسیاب های بادی فراوانی است که در آن وجود دارد که به فرم وفن ویژه ای ساخته شده است که مطئناً از ابتکارات صنعتی همین مردم می باشد . آسیاب های موجود که نمودار کامل یک صنعت ناوابسته این دیار می باشند دارای قدمتی دیرینه است . حداقل مردهای کهن سال این شهر یاد نمی دهند که این آسیابها در زمان آنان ساخته شده باشد و صاحبان آنها اظهار می دارند که از طریق ارث از پدرانشان مالک آن ها شده اند .

موقعیت جغرافیایی :

نشتیفان با طول جغرافیایی َ10 و 60 و عرض جغرافیایی َ26 و 24 در فاصله 20 کیلومتری شهرستان خواف در حاشیه اراضی پست که به کویر منتهی می شود در شیب ملایم یکی از آبرفتهای رود کال شور قرار دارد .

از شمال به کوههای باخرز و از جنوب به روستاب بیاس آباد ، محمد آباد ، بهدادین و از شرق به روستای برآباد و شهر سنگان و از غرب به اراضی کلاته ها منتهی می شود .

محدوده قانونی آن بر اساس نقشه ترسیمی 8/14239 هکتار ، مساحت منابع آن 05/138339 هکتار و بقیه آن به میزان 742/400 مستثنیات قانونی می باشد .

فاصله نشتیفان از مرکز استان km 317 و فاصله آن تا مرز افغانستان km 30 است .

جاده تربت حیدریه – تایباد از فاصله 4 کیلومتری شمال نشتیفان می گذرد .

در سه راهی نشتیفان جاده قاین از آن جدا می شود . منطقه مسکونی روستا در 3 تا 4 کیلومتری این جاده قرار دارد و این تنها جاده آسفالته ی است که از کنار نشتیفان می گذرد و در واقع راه ورودی آسفالت روستا است .







آب و هوا :

نشتیفان به علت قرار گرفتن در حاشیه کویر و بارندگی بسیار کم از آب و هوای گرم و خشک برخوردار است .

تابستان های آن طولانی و سوزان و همراه با بادهای موسمی 120 روزه و زمستانهای آن سرد و خشک است . ماه تیر گرم ترین ماه سال است و از اوایل آذر هوا کم کم روبه سردی می گراید و در بهمن سردی هوا به بیشترین حدش می رسد . میزان بارندگی سالانه بین 100 تا 200 میلیمتر نوسان می کند .

مشخصات اقلیمی – دما :

هوا در زمستان بیشتر اوقات معتدل است و فقط اندکی از فصل سرما در این منطقه سرد و یخبندان می شود . و معمولاً شیبهای زمستانی سرد و خشک و روزها معتدل است . تابستان های آن گرم و سوزان که گاهی درجه حرارت به 50 درجه سانتیگراد می رسد و اگر بادهای 120 روزه نبود گرمای این منطقه طاقت فرسا بود . اختلاف درجه حرارت در زمستان 7 درجه سانتی گراد زیر صفر تا 20 درجه بالای صفر می رسد . و در تابستان ها این اختلاف درجه گاهی از 5 درجه بالای صفر تا 27 درجه بالای صفر در تغییر است .



بادها :

بدلیل اهمیتی که آسیابادها در گذشته در معیشت مردم داشته است توجه به بادها از اهمیت خاصی برخوردار می باشد . روستای نشتیفان به لحاظ نحوه توسعه خود ( شمال غرب – جنوب شرق ) دقیقاً عمود بر جهت وزش بادهای 120 روزه قرار دارد . برای این که بخش قدیمی روستا نسبت به دیگر سطوح اطراف تا حدی پست تر است ، بادهای شمال شرقی از سرعت بیشتر در حاشیه روستا برخوردار می شوند که تاثیر زیادی بر انرژی کسب شده از سوی آسیابادها می گذارد .

مهمترین بادهایی که به نظر مردم روستا شناخته شده می باشد عبارتند از : بادهای 120 روزه ( شمال شرقی ) : این بادهای معروف که اهالی به آن ها باد کوه یا سیاه باد می گویند . بدلیل چرخش آسیابادها در گذشته از اهمیت زیادی برخوردار بوده است . باد 120روزه سیستان در دوره گرم سال یعنی از 15 خرداد تا 15 مهر ماه به مدت 120 روز از ارتفاعات شمال شرقی ایران به سرزمینهای جنوب شرقی ایران می وزد که تاثیرات عمده از خود برجای می گذارد .

مشخصه اصلی این بادها یعنی تداوم زیاد و سرعت ، بهره گیری از این باد را امکان پذیر ساخته است . سرعت زیاد که گاهی 120 کیلومتر در ساعت می رسد نیروی زیادی ایجاد می کند که در صورت مهار آن انرژی زیادی در اختیار مردم قرار می گیرد . آسیابادها بر همین مبنا ایجاد گشته اند تا علاوه بر نشان دادن توانایی های بشر مشکلات زندگی او را کاسته و آرامش و آسایش او را فراهم سازد . به هر جهت مهمترین و پر اهمیت ترین جریان هوایی در منطقه همین بادهای 120 روزه است که همه زوایای زندگی ساکنین این منطقه را تحت تاثیر قرار داده است .

بادهای فراه ( فره ) : از طرف شرق می وزد و بادی است ملایم و مفید که در زمستان سبب گرمی و لطافت هوا می شود و به بادهای باران آور معروف است .

باد نیشابور : چون جهت وزش این بادها از طرف نیشابور است به باد نیشابور معروف است . وزش این باد از سمت شمال به جنوب است که موجب سردی هوا و پراکندگی ابرها و کم بارندگی در منطقه می گردد . وزش این باد همراه سرمای خشک و طاقت فرسا است .

بادهای جنوب غربی : بادهایی مفید بوده و باران آور می باشد .

باد گاوبند : از شمال می وزد و بادی خنک و سرد است .

باد کوه : این باد در فصل زمستان از سمت شرق به غرب است و چون از کوه می وزد باد سرد و سرمازایی است . گاهی که شدت این بادها زیاد می شود به سیه باد مشهور است .

میزان بارندگی :

نشتیفان به علت واقع شدن در حاشیه کویر و منطقه کم باران ایران از میزان بارندگی کمی برخوردار است . و این بارندگی بیشتر به صورت باران بوده و به ندرت در این منطقه شاهد باریدن برف هستیم و اگر هم ببارد خیلی اندک است . میزان بارندگی سالانه بین 100 تا 200 میلیمتر است .





علایم بارندگی و حرکت ابرها

هر گاه در این منطقه ابر سیاه از سمت قبله یعنی غرب و یا از سمت جنوب حرکت نماید بارندگی بوجود می آید و لذا هیچ وقت دیده نشده است که ابر سیاه و تیره از طرف شمال و یا شرق حرکت نماید و بارندگی به وجود نیاورد .

تعیین میزان خشکی :

میزان خشکی را چنان چه بخواهیم با فرمول کوپن kopen محاسبه می کنیم ( P میزان بارندگی و r انتشار و شدت بارندگی در فصول مختلف و t میزان درجه حرارت سالیانه بر حسب درجه سانتیگراد می باشد . ) وضعیت مقابل بدست می آید .

بنابر این ضریب خشکی شهر عدد 12/0 می باشد . با توجه به این که هر قدر ضریب خشکی کمتر باشد ناحیه خشک تر خواهد بود . بنابراین آب و هوای نشتیفان خشک است . با فرمول مارتین ( فرمولی در جغرافیا ) عدد 5/8 به عنوان خشکی بین 5 تا 10 باشد معرف آب و هوای بیابانی است . به هر حال با هر دو فرمول نشتیفان را با آب و هوای بیابانی می توان معرفی کرد .

بررسی فشار هوا

فشار هوا در فصل سرد 9/143 میلی بار است که حداکثر فشار در نیمه اول آذر ماه ، 684 میلی بار است و کمترین میزان فشار در تیر ماه است که 7/56 میلی بار است . بطور کلی می توان گفت که متوسط درجه حرارت 5/8 درجه سانتیگراد و حداکثر مطلق رطوبت 69 درجه سانتی گراد است و حداقل رطوبت 5/5 درجه سانتیگراد است .



















ریخت شناسی ;

نشتیفان را می توان از نظر ریخت شناسی و شکل خارجی و نحوه استقرار مساکن جزء روستاهای با مساکن مجتمع دانست . در واقع بافت قدیم را می توان جزء روستاهای با مساکن مجتمع و از نوع فشرده و توده ای دانست که در یک محوطه نسبتاً محدود با کوچه های پیچ در پیچ که همگی به مرکز روستا که همان مسجد جامع است راه دارند . به علت تمرکز در قسمت محدود و اینکه مردم به دلیل عدم امنیت می خواسته اند نزدیک به هم باشند . بافت قدیم از خروجی ها به منطقه مسکونی قابل کنترل بوده است . شاید بتوان بافت قدیم را قلعه ای شکل تصور کرد ولی آن چه مسلم است این که نشتیفان هیچ وقت حصار و دروازه نداشته است . بلکه مساکن به نحوه به هم فشرده بوده اند که می شود آن را مثل دژی محک در نظر گرفت .

بافت جدید مساکن به شکل طولی در امتداد رودخانه بازه آب و رودخانه زیر باغ ها و جاده های آسفالته خواف به قاین و تایباد به قاین قرار دارد . کل اراضی کشاورزی در جنوب و با فاصله کمی از منطقه مسکونی قرار گرفته اند . در حال باز هم شکل شهر نشتیفان در حال تغییر است .

جمعیت شناسی

لزوم مطالعه چیست : آگاهی بر ویژگی های جمعیتی مانند توزیع ، تراکم ، ساختمان ، میزان شهر نشینی و روستا نشینی ، مرگ و میر ، مهاجرت ، فعالیت ، اشتغال ، بیکاری و .... در طرح برنامه های اقتصادی و اجتماعی به منظور جهت گیری سیاست های ملی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و طراحان برنامه های مملکتی ناگزیر از توجه به روابط متقابل موجود میان متغیرها هستند که در تحول اقتصادی و اجتماعی تاثیر می گذارند . شاید مهمترین متغیری که در برنامه ریزی ها به عنوان مبنای محاسبات در نظر گرفته می شود ، جمعیت و دگرگونی های آن در گذشته و حال و پیش بینی تحولاتش در آینده است ، بنابراین دستیابی بر این کمیتها و تناسبها و تعیین دقیق حرکات و نوسانات ساختمان جمعیت و علل آن جهت تنظیم برنامه ها توسعه اقتصادی و اجتماعی لازم و ضروری است .

تعداد جمعیت : جمعیت نشتیفان بر طبق سرشماری 1345 ، 2347 نفر و در سال 1355 ، 2680 نفر و در سال 1365 ، 5690 نفر بوده است و با توجه به این ارقام می توان گفت که جمعیت نشتیفان از سال 1345 تا 1355 در فاصله 10 سال به تعداد 333 نفر اضافه شده است . بنابراین میزان رشد جمعیت 21/1 درصد می باشد و رشد جمعیت در طی این 10 سال طبیعی بوده است .

در سال 1365 جمعیت به 5690 نفر می رسد ، یعنی افزایش جمعیتی معادل 3010 نفر بوده است که میزان رشد آن 8/7 درصد می باشد . این رشد جمعیت غیر طبیعی بوده و می توان برای آن علت ذکر کرد :

1) بهبود وضعیت بهداشتی که مرگ و میر را کاهش داده و از طرفی می توان دیدگاه تشویقی اوایل انقلاب نسبت به تعداد فرزندان را عنوان کرد .

2) از نظر فرهنگی – مذهبی نیز ، مردم منطقه فرزند را هدیه خدا می دانند و کنترل موالیه را بر خلاف اعتقادات دینی خود می دانند . بنابراین هیچ کنترلی بر موالیه در دوره مورد بحث وجود نداشته است .

3) ورود مهاجرین افغانی : که کم کم در روستا زیاد شدند و علت آن را می توان مذهب مشترک و نزدیکی به مرز عنوان کرد .

برآورد جمعیت نشتیفان در سال 1372 ، 5247 نفر بوده که کاهش جمعیتی معادل 433 نفر داشته است . نرخ شدید جمعیت 15/1 درصد بوده است . علت این کاهش جمعیت کنترل موالیه نبوده است . زیرا هنوز ضرورت کنترل موالیه در مردم نشتیفان احساس نمی شد . بنابراین علت رشد منفی جمعیت را می توان برگشت مهاجرین افغانی به وطن خود دانست .

در سال 1375 جمعی 5707 نفر بوده است . یعنی با نرخ رشد 84/2 درصدی ، 460 نفر در مدت 3 سال اضافه شده است و علت این رشد جمعیت را می توان بالا رفتن سطح بهداشت و عدم کنترل موالیه دانست . در سال 1377 جمعیت به 5917 نفر رسیده است یعنی با رشد جمعیت 83/1 درصد اضافه جمعیتی معادل 211 نفر را داشته که همچنان رشد جمعیت را نشان می دهد . در سال 1378 شاهد جمعیت 6000 نفری با نرخ رشد 20 درصدی می باشیم و در سال 1379 جمعیت به 6147 نفر رسیده که نرخ رشد جمعیت 88/1 درصد بوده است و از نرخ رشد بالایی برخوردار بوده است . همچنین افزایش جمعیت در سال 1380 یعنی 6288 نفر با نرخ رشد 09/2 درصد را شاهد بودیم . در سال 1381 جمعیت نشتیفان به 6385 نفر رسیده که کاهش نرخ رشد 25/0 درصدی را نسبت به سال قبل . این کاهش نرخ رشد می تواند به علت کنترل موالیه باشد و طبق آخرین آمار حدود 57 درصد زنان شوهر دار ( 49 – 15 سال ) وسایل تنظیم رشد خانواده استفاده می کنند . که خود می تواند تاثیر زیادی بر کاهش جمعیت در آینده داشته باشد . چنانچه در ابتدای سال 82 جمعیت نشتیفان به 6445 نفر رسیده است که نسبت به سال گذشته فقط 60 نفر اضافه شده نرخ رشد جمعیت به 62/1 درصد رسیده که حدود 2/0 درصد کاهش نرخ رشد را داشته ایم . البته نباید مهاجرت خانواده های جوان را نیز از نظر دور داشت .

تعداد و اندازه خانوار : جمعیت شناسان و صاحب نظرات علوم اجتماعی در تعریف خانوار می گویند یک واحد آماری است با ویژگی های اجتماعی – اقتصادی معین مرکب از افرادی که در این کانون زندگی می کنند . ( وحدت زندگی ) زیر یک سقف می خوابند . ( وحدت محل سکونت ) هم خرج هستند . ( وحدت بودجه ) و دور یک میز یا سفره غذا می خورند .

منظور از بعد یا حجم خانوار در پژوهش های جمعیتی تعدادی از افراد که به طور رسمی یا شرعی جزء یک خانوار محسوب می شوند یکی از شاخه های اندازه گیری بعد خانوار میانگین حجم خانوار است که تقسیم جمعیت کل یک جامعه در زمان معین بر تعداد کل خانوار دست می آید .

داده های آماری موجود نشان می دهد که تعداد خانوارهای ساکن در نشتیفان در سال 1345 ، 467 و در سال 1355 ، 537 خانوار بوده است . ابعاد خانوار در این دو سال 4/4 و 1/4 نفر بوده است که در طی 10 سال 109 خانوار به این جمعیت اضافه شده است و 3/0 درصد کاهش داشته است . علت را می توان در عدم وجود امکانات بهداشتی و مرگ و میر زیاد کودکان دانست . در سال 1385 تعداد 1087 نفر در نشتیفان وجود داشته و بعد خانوار به 2/5 نفر رسیده و در طی این 10 سال 441 خانوار اضافه شده که علاوه بر افزایش تعداد خانوار افزای بعد خانوار به تعداد 1/1 نفر را داشته ایم . علت این افزایش روی آوردن مهاجرین افغانی به نشتیفان بوده است و علت افزایش بعد خانوار را می توان بالا رفتن سطح عمومی بهداشت دانست . علاوه بر آن خانواده های افغانی از جمعیت بیشتری نسبت به افراد شهر برخوردار بوده اند و در بین آن خانواده های افغانی از جمعیت بیشتری نسبت به افراد شهر برخوردار بوده اند و در بین آن ها نظام چند همسری به شدت وجود داشته که خود می تواند بر افزایش بعد خانوار تاثیر گذار باشد . در سال 1372 کاهش تعداد و افزایش بعد خانوار شهر را شاهد بوده ایم . تعداد خانوار 918 و بعد خانوار 7/5 نفر بوده است . که علت کاهش تعداد خروج مهاجرین افغانی و علت افزایش 5/0 نفری بعد خانوار ، پیشرفت روز افزون امکانات بهداشتی بوده است .

در سال 1375 تعداد 33/1 خانوار با بعد 03/5 نفری در هر خانوار وجود داشته و در سال 1377 تعداد 1071 خانوار با بعد 52/5 نفر سکونت داشته اند . با توجه به آمار سال 1375 متوجه می شویم که در طی دو سال 62 خانوار کم شده اما بعد تعداد خانوار همچنان افزایش می یابد و علت آن را می توان در نبودن کار و مهاجرت خانوارهای جوان را دانشت .

در سال 1378 تعداد خانوار 1089 و بعد خانوار 5/5 بوده است که در مدت یک سال 18 خانوار بر تعداد خانوارهای ساکن در شهر اضافه شده ایت و بالاخره در ابتدای سال 82 تعداد خانوارهای ساکن در نشتیفان 1305 و بعد خانوار 93/4 نفر در هر خانوار بوده است که نسبت به سال 1378 تعداد 216 خانوار اضافه شده است . اما بعد خانوار به میزان 57/0 نفر کاهش یافته که این می تواند نتیجه کنترل موالیه و تنظیم خانوار باشد . آنچه مسلم است بعد خانوار که همچنان در آینده کمتر خواهد شد .

« میزان رشد جمعیت ، تعداد خانوار و بعد خانوار در سال های متفاوت »

سالهای سرشماری
جمعیت
تعداد خانوار
بعد خانوار
میزان رشد به درصد

1345
2347
537
4/4
-

1355
2680
646
1/4
21/1

1365
5690
1087
2/5
8/7

1372
5247
918
7/5
15/1

1375
5707
1133
03/5
84/2

1377
5918
1071
52/5
83/1

1378
6000
1089
53/5
2

1379
6147
1108
54/5
88/1

1380
6288
1188
29/5
09/2

1381
6385
1256
08/5
84/1

1382
6445
1305
93/4
62/1


مرگ و میر : منظور از مرگ و میر مرگ هایی که در یک جامعه یا گروه اجتماعی در یک سال معین اتفاق می افتد . مرگ انسانها از لحظه تولد و حتی پیش از آن شروع می شود و با گذشت زمان قابلیت میرایی روبه افزایش می رود . مرگ و میر را می توان از فرمول مقابل محاسبه کرد :

تعداد واقعه مرگ و میر در سال مشخص

100 × = میزان مرگ و میر

جمعیت میانه همان سال

بر اساس آمار گیری شبکه بهداشت و درمان شهرستان خواف در سال 1381 تعداد مرگ و میر در شهر نشتیفان 11 نفر بوده است که با توجه به جمعیت میانه همان سال 6385 نفر بوده است . میزان مرگ و میر برابر 72/14 در 1000 نفر می باشد . عمر متوسط در نشتیفان نسبت به شهرستان کمتر و میزان مرگ و میر آن بیشتر است .

مهمترین علل مرگ و میر در نشتیفان غالباً بیماری عفونی و جراحات عمیقی که از کارهای سخت و طاقت فرسا است می باشد . به تازگی به علت این که تعداد زیادی از مردم از راه داشتن کامیون و رانندگی در جاده ها معیشت می کنند تصادفات و حوادث رانندگی را می توان یکی از عوامل مرگ و میر دانست .

بیشتر مرگ و میر به گروه سن 80 تا 84 سالگی دیده می شود که رقمی حدود 84/153 در 1000 است و بعدا از آن بیشترین مرگ و میر در گروه سنی کمتر از یک سال با رقمی حدود 28/51 در 1000 دیده می شود .

مهاجرت

مهاجرت عبارت است از جابجا شدن دسته جمعی یا انفرادی انسان ها ، گاهی این مفهوم را در بعد وسیع تر به کار می برند و هر گونه تغییر محل اقامت فردی یا خانوادگی تعریف می کنند .

مهاجرت پدیده ای است که از پویایی جامعه حکایت می کند . بر اثر مهاجرت بی رویه ناحیه مهاجر فرست با کمبود نیروی کار بویژه نیروی جوان و سازنده که قدرت خلاقیت و پذیرش نو آوری ها را داشته روبرو خواهد شد و در نتیجه آن ناحیه دچار رکود و عقب ماندگی خواهد شد . ناحیه مهاجر پذیر که بیشتر شهرها می باشند بر اثر ورود بیش از حد مهاجرین با افزایش بیکاری ، فقر ، زاغه نشینی ، اعتیاد و انحرافات و مشکلات اجتماعی بیشمار روبرو خواهد شد .

پدیده مهاجرت به دو صورت است : دائمی و موقت .

مهاجرت دائمی : در این نوع مهاجرت افراد به قصد سکونت دائم محل اقامت خود را ترک می کنند و در شهرها ساکن می شوند . این افراد بیشتر قشر جوان هستند که بعد از اتمام تحصیلات متوسطه به دلیل نبودن شغل مناسب و امکانات کار ، برای یافتن کار دائمی رهسپار دیار غربت می شوند . ولی بدلیل وابستگی های شدید مذهبی – فرهنگی همچنان ارتباط خود را با محل اقامت اولیه حفظ می کنند و به همین دلیل به ندرت در نشتیفان برون همسری دیده می شود .

مهاجرت فصلی یا موقت : این مهاجرت که بیشتر در بین قشر کم بضاعت و جوانان محصل و همچنین معلمین دیده می شود و آن ها به دلیل ضعف بنیه مالی ( افراد کم بضاعت ) به مراکزی که درآمد بیشتر در آنها یافت می شود مثل شهرهای تهران ، مشهد ، کرج می روند و در آنجا به کارهای ساختمانی ، میوه چینی ، کار در رستوران ها و کارخانه ها مشغول می شوند . بنابراین مهاجرت آنان در آغاز فصل گرم شروع می شود و با شروع فصل سرما و بازشدن مدارس پایان می یابد . البته باید گفت که این مهاجرت با کاهش چشمگیری روبرو است و علت آن نیز این است که وضعیت مالی مردم بهبود پیدا کرده و کشاورزی نیز رونق گرفته است . مطالعات انجام شده در سطح شهر نشتیفان در ارتباط با مسئله مهاجرت مبین این امر است که در دوره های مختلف آماری ، وضعیت مهاجرت آن متفاوت از هم بوده است و اصولاً دلایل اجتماعی و فرهنگی مهاجر فرست چندانی نداشته اند . حتی در دهه 55 – 1345 که روستاهای کشور برای اصلاحات اراضی دچار دگرگونی های شدیدی در نظام سنتی روستایی شده بود و با مهاجرت فرستی شدیدی روبرو شده بودند . بدلیل سیستم خرده مالکی حاکم بر اراضی نشتیفان ، اجرای اصلاحات اراضی تغییر چندانی را در روستا نتوانست بوجود آورد . این مسئله همراه با ساختارهای اجتماعی و بخصوص مذهبی از عوامل اصلی عدم مهاجرت دائمی مردم روستا بوده است . در دهه 65 – 1355 با پیروزی انقلاب اسلامی همزمان با شروع جنگهای داخلی افغانستان سبب سرازیر شدن هزارها مهاجر به منطقه شده که گروهی از مهاجرین به دلایل مذهبی و اجتماعی در نشتیفان ساکن گردیدند . این مسئله سبب بروز تحولات در اوضاع اقتصادی روستا شد که همراه با عوامل اجتماعی سبب کاهش مهاجرت آن شده است . در این دوره با رواج فعالیتهای خدماتی و افزایش درآمدها به تبع آن ، نشتیفان مهاجرت پذیر نیز بوده است که عمدتاً از روستاهای باغچه ، هرشی ، پشت ساباد ، چشمه مزار نشتیفان آمدند . در این سال ها که افاغنه هیچ گونه منبع درآمدی نداشتند اقدام به انجام فعالیت هایی از قبیل قاچاق مواد سوختنی ، مواد مخدر ، پیله وری و ... نموده و از طریق درآمدهای زیادی به نشتیفان سرازیر شده که رونق بیش از حد آن را در بر داشته است .

این فعالیتها دو نتیجه اقتصادی و اشتغال زایی را برای روستاییان به ارمغان آورده است . اولاً : گروهی از مردم بیکار روستا جذب این فعالیت ها شده اند و ثانیاً عده ای از مردم در قالب فعالیت های خدماتی مشروع و قانونی به ارائه خدمات به آن ها می پرداختند . همین دو عامل سبب کاهش بیکاران ، افزایش نسبی رفاه اقتصادی و جلوگیری از مهاجرت در سال 1372 گردیده است حتی عده ای از طریق همین درآمدهای انباشته شده اقدام به سرمایه گذاری در امور حمل و نقل و کشاورزی نموده اند که تا مدتی از مهاجرت روستاییان جلوگیری خواهد کرد . بازگشت افاغنه باعث کاهش درآمد روستا و رکود فعالیت های اقتصادی شد ولی باز هم عوامل اجتماعی و فرهنگی قدرتمند روستا مانعی جهت مهاجرت های گسترده و ملموس بوده است .

جمعیت فعال و وضع اشتغال

بنا به کنفرانس بین المللی آمارشناسان جمعیت فعال متشکل از زنان و مردانی است که نیروی آماده ای را برای تولید کالا و خدمات تشکیل می دهند . بنا به تعریف جمعیت فعال افرادی را در نظر می گیرد که از لحاظ اقتصادی دارای فعالیت سودمند هستند و به تولید ثروت و خدمات اقتصادی می پردازند .

میزان فعالیت عمومی از رابطه مقابل بدست می آید .

جمعیت فعال

100 × = میزان مرگ و میر

کل جمعیت

گفتنی است که در نشتیفان کودکان زیر 15 سال و جمعیت بالای 65 سال و زنان به عنوان جمعیت فعال محسوب می شوند . اما واقعیت این است که هم اکنون نشتیفان به شهر تبدیل شده که به تبع آن فرهنگ و آداب اجتماعی مردم نیز کم کم دگرگون می شود . هم اکنون دیگر زنان روستا مشکل گذشته در فعالیت های اقتصادی شرکت ندارند و کار آن ها محدود به خانه داری و پرورش فرزندان شده است و محصلین هم فقط در تابستان به صورت جزئی در فعالیت های اقتصادی شرکت می کنند . بنابراین جمعیت فعال کمتر از نصف در گذشته شده است .

اقتصاد

منابع عمده درآمددر روستا ها و شهرهای کوچک ایران از چهار طریق می باشد :

1) زراعت 2) باغداری

3) دامداری و دامپروری و پرورش طیور 4) صنایع دستی

منابع درآمد در نشتیفان بر پایه باغداری ، زراعت ، دامپروری ، حمل و نقل کالا ، تجارت و پرورش طیور و کارگری است .

کشاورزی

کشاورزی به مجموعه فعالیت هایی زراعی ، باغداری ، جنگلداری ، پرورش عسل ، ماهی ، طیور و کرم ابریشم اطلاق می شود .

کشاورزی در نشتیفان بر پایه باغداری و زراعت ( به صورت دیم ) و پرورش طیور می باشد .

اراضی قابل کشت محصولات کشاورزی بالغ بر 500 هکتار می باشد که حدود 200 هکتار از این اراضی آبی و حدود 300 هکتار اراضی زراعی دیم می باشد .

عوامل تولید کشاورزی

عوامل تولید کشاورزی عواملی هستند که بدون آن ها امکان تولید محصول کشاورزی وجود ندارد .

این عوامل عبارتند از : آب ، زمین ، نیروی انسانی ( نیروی کار ) و بذر .

آنچه بیشتر کشاورزان را نگران می کند کمبود آب است که در دهه اخیر به علت کمی نزولات آسمانی و خشکی بیش از حد هوا و وزش بادهای 120 روزه سیستان در فصل تابستان از رطوبت کاسته شده و زمین ها توانایی لازم را برای کشت ندارند .

آب کشاورزی

آب مهمترین عامل کشاورزی در نشتیفان و مناطق کویری است همانطور که گفته شد نزولات آسمانی بسیار کم است و منطقی بنظر نمی رسد که روز کشت سرمایه گذاری شود . بنابر این مهمترین مناطق آب کشاورزی 5 قنات است که توضیحات مختصری درباره آن می دهیم :

1. قنات آب ده : پر آب ترین قنات نشتیفان است که از شمال روستا سرچشمه می گیرد و پس از طی سه کیلومتر از مرکز روستا از کنار مسجد جامع شیخ زین الدین سر در آورده و مستقیماً وارد زمین های کشاورزی می شود . دارای 6 اینچ آب است که عمق چاه 47 متر است . عمده ترین محصولات کشت شده در زمین های این قنات توتون ، سیر ، پسته ، گندم و شبدر ( برای علوفه دام است ) . سال به سال از کشت این محصولات کاسته شده و جای خود را به انواع نهال می دهد .

2. قنات میر اندام ( میر انداب ، میر انداو ) : این قنات 5 اینچ آب دارد و عمق چاه آن بین 40 تا 45 متر و طول آن 3 کیلومتر می باشد . همده ترین محصولاتی که در اراضی این قنات کشت می شود . انواع نهال است . شکل ( 1 – 2 ) و ( 2 – 2 ) نمایی از داخل سقاوه سو مربوط به این قنات می باشد .

3. قنات شمیران ( شمرو ) : این قنات دارای 3 اینچ آب است . عمق مادر چاه آن 20 متر و طول آن 3 کیلومتر می باشد . در این قنات نهال از مهمترین محصولات کشاورزی است .

4. قنات بهناب : مقدار آب این قنات 5/2 اینچ است . عمق مادر چاه آن بین 45 – 40 متر و طول آن 3000 متر می باشد . محصولاتی از قبیل توتون ، پنبه ، سیر ، جو و گندم از محصولات این قنات است .

5. قنات پروندان : یکی دیگر از قنات های نشتیفان است . مقدار آب این قنات 2 اینچ و طول آن حدود 3 کیلومتر و عمق مادر چاه آن حدود 35 تا 40 متر است . پنبه ، سیر ، تنباکو و نهال محصولات این قنات هستند .

نکته بسیار مهم در مورد قنات ها این است که مقدار آب آن ها در طول سال ثابت نیست و از این جهت مشکلاتی را برای کشاورزان ایجاد می کنند .

زمین کشاورزی

نظام مالکیت : مالکیت زمین های کشاورزی در نشتیفان از قدیم به صورت خرده مالکی بوده است و هر کس در قطعه زمینی که دور آن حصار دارد کشت می کرده است و متاسفانه بر اثر قوانین ارث این زمین ها به مرور زمان کوچکتر شده است . امروز دیگر کشت و کار زمین شخص اقتصادی نیست و این مشکل با استفاده از نظام اجاره ای دارای حل شده است . یعنی این قطعات کوچک زمین که همگی از یک هکتار کمتر است به شخص اجاره داده می شود و او با مدیریت واحدی به کشت و کار می پردازد . مبلغ اجاره هم با توافق طرفین تعیین می شود . بنابراین با وجود خرده مالکی اصلاحات ارضی در نشتیفان انجام نشده و همچنین هیچ تغییری در نظام مالکیت زمین ایجاد نشده است .

جنس خاک : از نظر کشاورزی خاکهای منطقه به دلیل آب رفتی بودن می تواند برای فعالیتهای کشاورزی مناسب باشد . علت اصلی گسترش نهال کاری جدا از شرایط اقلیمی شوری نسبت خاک منطقه است . لازم به ذکر است که در صورتی که آب مورد نیاز تامین گردد زراعت و باغداری از بهره دهی بسیار خوب برخوردار خواهد بود . همچنین کشاورزان سالهای متمادی زمین ها را شخم زده و به آن کودهای حیوانی افزوده اند و موجب اصلاح خاک شده اند که این خود نشانه تلاش و زحمات زارعین را می رساند که به استفاده از وسایل ابتدایی توانسته اند خاک کویر را به نهالستان های سرسبز تبدیل کنند .

ماشین آلات و ابزار کشاورزی : قبلاً ذکر شد که زمین های کشاورزی به صورت قطعات حصار دار کوچکی است و بر اثر قوانین ارث روز به روز کوچکتر می شود . بدیهی است که نمی توان در این قطعات کوچک از ماشین آلات مدرن استفاده کرد . بنابراین ابزار کشاورزی همان وسایل سنتی و قدیمی هستند . علاوه بر آن کشاورزی نهال کار هیچ نیازی به استفاده از وسایل مدرن ندارند زیرا نیروی کار زیاد است و می تواند به نفع نیروی جوان و بیکار باشد . البته در زمین های دیم که وسعت زیادی دارند مثل نواحی دیگر ایران از ماشین آلات کشاورزی استفاده می کنند .

محصولات کشاورزی :

1) گندم و جو : سازگاری زیاد گندم و جو سبب شده که کشاورزان نسبت به زراعت رغبت بیشتری از خود نشان دهند . گندم و جو می تواند در دمای 55-35 درجه مقاومت کند . بنابراین با آب و هوای نسبتاً کویری نشتیفان نیز سازگاری کامل دارد . کشت گندم در گذشته با استفاده از آب قنات و زمین های آبی صورت می گرفته است . ولی با آمدن محصولاتی مانند پنبه و سیر و رواج نهال کاری دیگر از زمین های آبی برای کشت گندم استفاده نمی شود و آن مقدار کمی هم که کشت می شود برای علوفه دام ها و به صورت سبز استفاده می شود . بنابراین کشت گندم و جو بیشتر به صورت دیم می باشد و اگر بارندگی کافی باشد محصول خوبی هم نصیب زارعین می شود .

2) پنبه : از نظر سازگاری پنبه تحمل چندانی در مقابل سرما و یخبندان ندارد بنابراین سازرگاری کامل با مناطق گرم دارد ولی جای زیادی می گیرد و بهره دهی آن نسبت به فضای اشغال شده و آب مصرف شده کم است و با توجه به این که زمین های قابل کشت نشتیفان قطعات کوچک است ، کم کم از کشت پنبه کاسته شده و جای خود را به نهال داده است .

3) سیر : گیاهی است که به آب زیاد احتیاج دارد و با آب و هوای گرم سازگاری دارد . سیر در ده سال گذشته عمده ترین محصولی بوده که در باغ های نشتیفان کشت می شده است ، اما قیمت سیر ثابت نبوده و از این لحاظ کشاورزان متضرر می شدند و به همین علت از کشت آن کاسته شده است .

4) زعفران : گیاهی است که به آب زیادی احتیاج ندارد و در سال دو تا چهار بار آبیاری می شود . البته همین آب کم برای زعفران ضروری است و نمی توان زعفران را به صورت دیم کاشت . بنابراین کشاورزانی که قطعات زمینی دارند که به علت کمی آب نمی توانند کشت کنند در آن به کشت زعفران می پردازند .

5) تنباکو ( توتون ) : گیاهی است یکساله با ریشه ای راست و ساقه این گیاه ابتدا علفی و سبز رنگ و به تدریج سفت شده و نیمه چوبی و دارای بافت نازک و برگ های پهن می باشد . این گیاه از لحاظ کشت در چند ساله اخیر بعد از نهال و سیر مقام سوم را داشته و از طرف شرکت دخانیات حمایت می شده است .

6) زیره : گیاهی است با ساقه علفی و بسیار ظریف که به صورت دیم در نشتیفان کاشته می شود و مقدار محصول آن بستگی به بارندگی در زمستان و اوایل بهار دارد . بندرت کشت زیره به صورت آبی دیده می شود .

7) نهال : کشت نهال به صورت تجاری که امروزه اقتصاد نشتیفان را رونق بخشیده است سابقه چندانی ندارد . اما قدمت کشت و پرورش نهال به صورت سنتی را می توان چند صد سال دانست و این را می توان از عمر درختان کهن و سر به فلک کشیده موجود حدس زد . شاید عمده ترین دلیل پرورش نهال در نشتیفان نخستین بار به خاطر کشت درختانی جهت جلوگیری از خسارت باد بود است و نتیجه مثبتی که از این روش بدست آورده اند موجب تشویق مردم به ادامه این کار شده است . عمده ترین دلیل فقط در منطقه خواف وجود دارد و همین موضوع کاشت گونه های دیگر نهال را به خاطر همین تک گونه های اقتصادی و مقرون به صرفه کرده است . عمده ترین گونه های نهالی که در نشتیفان پرورش داده می شود عبارتند از :

1- کاج الدار ( کاج تهران ) : درختی است سوزنی برگ و همیشه سبز با ارتفاع 20 – 30 متر ، سریع الرشد و با میوه مخروطی که سه بهره برداری آن 80 سال می باشد . موطن اصلی این درخت دشت الهار جمهوری گرجستان می باشد . البته بعضی معتقدند که این درخت بومی همین منطقه است .

2- کاج خمره ای و مخروطی ( کله قندی ) : درختانی سوزنی برگ ، همیشه سبز ، هرمی و توپی شکل است و ارتفاع کمی دارند و رشد طولی نسبت کاج الدار بسیار است . نکته قابل ذکر و مهم در مورد این دو گونه بومی بو.دن این گیاهان است . بطوریکه هر ساله از سراسر کشور و خارج از کشور برای خرید این دو گونه نهال نشتیفان می آیند . در واقع همین دو گونه ، اشتغال به نهال کاری را در این منطقه مقرون به صرفه و اقتصادی ساخته است .

3- سرو : درختی چوبی ، سوزنی برگ ، همیشه سبز با برگ های سبز روشن متمایل به زرد است . ارتفاع آن 18 تا 37 متر است . موطن اصلی این گیاه ایالت کالیفرنیای آمریکا می باشد . این گیاه با آب و هوا و خاک منطقه سازگاری کامل دارد . از این گیاه بیشتر برای زیبا سازی فضاهای شهری ، پارک ها و میادین استفاده می شود .

1. سرو نقره ای ( سرو سیمین ) : درختی چوبی ، سوزنی برگ و با برگهای سبز متمایل به سفید است . ارتفاع آن به 16 متر می رسد . موطن اصلی آن آمریکای شمالی است .

این گونه در سال 1334 از کالیفرنیای آمریکا وارد ایران شد . و در باغ نباتات دانشکده کشاورزی کرج کشت گردید . این گونه را می شود منفرد یا گروهی کاشت . از این درخت بیشتر برای زیبایی حاشیه خیابان ها و پارکها استفاده می شود .

2. سرو ناز ( سرو شیرازی ) : درختی است چوبی و سوزنی برگ ، هرمی شکل و همیشه سبز،ارتفاع آن به 15 تا 18 متر می رسد . هموطن اصلی آن جنوب اروپا است .

3. سرو خمره ای ( توپی ) درختی همیشه سبز با برگهای پولکی شکل است . ارتفاع آن به 15 متر می رسد . موطن اصلی آن شمال شرقی آمریکا می باشد . از اینگونه در کشتزارهای آفتاب رو کنار رودخانه ها ، تزیین فضاهای شهری ، پرچین ها ، بادشکن ها و باغ های صخره ای استفاده می شود ..

4- گل رز : درخته ای دارای ساقه راست ، خزنده و تیغ دار است . گل ها مجزا یا در انتهای شاخه مجتمع می شوند . گل رز در حدود 1800 سال پیش در چین به نام رز چینی ساخته شد . دامنه رنگ گل رز از قرمز ، سفید ، زرد ، پرتغالی ، به رنگهای مختلف بنفش و ... می رسد و میوه نیز از تلقیح گلها بوجود می آید . رزها از طریق قلمه ، بذر ، پیوند شکمی ، پیوند انگلیسی ، و اسکنه ای تکثیر می شوند .

5- بادام : این گیاه بومی آسیای میانه و بخصوص ایران است که دارای جنگل های وسیعی از گونه های وحشی این گیاه هستند . وجود خاک سبک برای کشت بادام بسیار مورد نیاز است .

6- پسته : یکی دیگر از انواع نهال هایی است که در نشتیفان تولید می شود و بعد از یک سال از خزانه خارج و به فروش می رسد . پسته به مقدار کمی در نشتیفان محصول می دهد و فقط نهال آن است که کشت و به فروش می رسد .

7- توت : یکی دیگر از محصولاتی که در نشتیفان کشت می شود توت است . کشت درختان توت از دیرباز در این منطقه مرسوم بوده است و از انواع مختلف این گیاه در نقاط دیگر منطقه قابل روئت است . ولی کشت تجاری توت به تازگی مرسوم شده است . انواع مختلف توت در نشتیفان پرورش داده می شود مانند : توت ژاپنی و توت مجنون که بیشتر جنبه تزئینی دارد و توت بخارایی و شاه توت که جهت مصرف میوه غرس می شود .

8- عناب : عناب مصرف دارویی دارد و از دم کرده آن برای درد مفاصل و تنگی نفس استفاده می شود .

9- انار : از میوه آن استفاده می شود و چون باعث تصفیه خون می شود بسیار مفید است .



دامداری و دامپروری:

مراقبت و پرورش دام به منظور تهیه مواد غذایی و استفاده از قدرت کار آنها یا تهیه فرآورده های دیگر حیوانی صورت می گرفته است . امروزه بیشتر برای استفاده از گوشت و فرآورده های دامی به دامپروری می پردازند و کمتر استفاده از نیروی کار حیوانات مطرح است . دامپروری می تواند یکی از منابع مهم ثروت باشد و در شکوفایی یک منطقه نقش مهمی داشته باشد .

انواع دامپروری :

در ایران دامپروری عمدتاً به سه شکل دیده می شود که عبارتند از :

1- دامپروری روستایی 2- دامداری متحرک 3- دامپروری به شیوه نوین

دامپروری روستایی : در این روش دامپروری ، کشاورزان ضمن انجام عملیات کشاورزی ، تعدادی گوسفند و بز را به منظور تامین مصرف خانواده خود نگهداری می کنند و فواید حاصل از آن را به مصرف نیازهای شخصی می رسانند و مازاد را به فروش می رسانند و از شیر و روغن و گوشت پوست و پشم آن ها نیز استفاده می کنند . در این نوع دامداری گله های کوچک را هنگام بهار و تابستان در مراتع و چراگاه های اطراف و نزدیک می چرانند و در زمستان به آن ها علوفه خشک و جو می دهند .

دامداری متحرک : منظور از دامداری متحرک آن است که دام ها در پی غذا و علوفه خود رم کنند . مانند دامداری ایلات و عشایر ، میزان درآمد دامداران در این نوع دامداری تابع میزان علوفه و بارندگی است .

دامپروری نوین : در این روش دام ها در محدوده ای حصار شده قرار دارند و با استفاده از مواد شیمیایی و انواع داروها مراقبت می شوند . در این روش با استفاده از نژادهای اصلاح شده و انواع داروها سعی می کنند به بیشترین سود و کمترین تلفات در کوتاه ترین زمان دست یابند .





دامداری و دامپروری در نشتیفان

پرورش گوسفند و بز : آنچه در مورد دامپروری نشتیفان می توان گفت این است که پرورش دام به شیوه روستایی است . البته به تازگی روش صنعتی هم رو به رشد است . کشاورزان در کنار کارهای زراعی و باغداری خود تعدادی دام هم در خانه ها نگهداری می کنند و در پرورش آن ها از انواع خوراک های غنی شده هم استفاده می کنند . البته در اوایل بهار که دشت های اطراف از علوفه های کمی برخوردار است بصورت گله های کوچک اشتراکی دام ها را به دشت های اطراف می برند و این مراتع فاصله زیادی از نشتیفان ندارند . دام ها صبح به چراگاه برده می شوند و غروب بر می گردند . هدف از نگهداری گوسفند و بز به این روش تامین گوشت خانواده و مصارف خانگی است که مازاد بر مصرف هم به فروش می رسد .

پرورش گاو : پرورش گاو با دو هدف انجام می شود . اول : بدست آوردن شیر است که در خود شهر مصرف می شود و مازاد به شهرستان خواف فرستاده می شود . دوم : بدست آوردن گوشت به شیوه نوین است . در این روش از مواد غذایی غنی شده و داروهای شیمیایی و نژاد گوشتی خاصی استفاده می شود که پس از حدود یک سال نگهداری به وزن مطلوب می رسد و می تواند یکی از منابع ثروت در آینده باشد .

پرورش طیور

پرورش طیور در نشتیفان شامل پرورش مرغ گوشتی و تخمی می شود .

امروزه از تعداد مرغ های خانگی که برای تولید تخم مرغ نگهداری می شده اند کاسته شده است و به جای آن مردم به پرورش مرغ گوشتی روی آورده اند . پرورش مرغ گوشتی در یک مرغداری صنعتی که کمی جدا از محل سکونت است انجام می شود . این مرغداری ظرفیت 4000 قطعه مرغ را دارد . علاوه بر آن حدود 5/2 درصد از اهالی شهر به پرورش مرغ گوشتی مشغول می باشند . آن ها با اجاره کردن مرغداری در نقاط مختلف مثل : تربت حیدریه ، نیشابور ، قوچان و مشهد به این کار ادامه می دهند .

حمل و نقل بار :

حمل و نقل بار در نشتیفان به گذشته های دور بر می گردد . از قدیم الایام مردم نشتیفان مردمی تاجر پیشه بوده اند و با استفاده از شتر بار و کالاهای تجاری را به روستاها و شهرهای دور و نزدیک می برند . آنها محصولاتی از قبیل نخود ،گندم ، جو ، پشم ، کرک ، ادویه ، قند و ... به مناطق همجوار و حتی مناطق دور دست مثل زاهدان ، زابل ، بندرعباس و حتی شهرهای مرزی افغانستان و پاکستان می بردند و محصولاتی از قبیل خرما و سایر مایحتاج نشتیفان و همچنین نیازمندیهای دیگر نواحی همجوار را تامین می کردند . به طوری که اقوامی که در گذشته کاروانهای شتر داشته اند امروزه از بزرگ ترین کامیون داران هستند و در واقع نشتیفان امروزه همان نقشی را دارد که در گذشته داشته است . با این تفاوت که در گذشته از شتر استفاده می کرده و امروزه با پیشرفت تکنولوژی از کامیون استفاده می کنند . اولین کامیون در سال 1330 وارد نشتیفان شد و در حال حاضر شهر نشتیفان با تعداد زیادی کامیون حرف اول را در حمل و نقل منطقه می زند .

حدود 25 درصد از مردم نشتیفان از راه رانندگی و کامیون داری امرار معاش می کنند . هم اکنون حدود 200 دستگاه انواع کامیون و تریلی در شهر نشتیفان وجود دارد . برای سازمان دهی وضع رانندگان ابتدا سه شرکت حمل و نقل به نام های طوفان کویر ، دل نمک و بهمن در نشتیفان شروع به کار کردند . اما فقط شرکت طوفان کویر توانست به کار خود ادامه دهد و هم اکنون تنها شرکت حمل و نقل فعال در نشتیفان است .

صنایع دستی

صنایع دستی به آن دسته از صنایعی گفته می شود که محصولات آن حاصل هنر ، ذوق ، سلیقه و ابتکار مردمی است که با الهام از فرهنگ ، سنت و هنر محلی با دست تولید می گردد . و بر خلاف صنایع ماشینی در صنایع دستی تولید انبوه و یک شکل صورت نمی گیرد . در نتیجه تولید کننده ای که در صنایع دستی کار می کند ، ابتکار ، خلاقیت و ذوق فردی او عامل اصلی در کیفیت کالای تولیدی می باشد . نشتیفان نتوانسته است در صنایع نوین به پیشرفتی دست یابد . علت آن را می توان در فقدام مدیریت دلسوز و عدم وجود مواد اولیه دانست ، اما در صنایع دستی و در تولید قالی ، پارچه های کرباس ، طناب ، کوزه و تنور مشهور بوده است .

1- قالی بافی : قالی بافی از جمله صنایع دستی است که از دیرباز به روش سنتی در نشتیفان رواج داشته و هم اکنون نیز قالی بافی هم چنان از مهمترین صنایع دستی در نشتیفان می باشد . برای آن می توان دو علت ذکر کرد . اولاً قالی بافی توسط زنان انجام می گرفته و زنان در کنار خانه داری به قالی بافی مشغول بوده اند . اما بعد از انقلاب که اوضاع مدارس با فرهنگ اسلامی سازگار شد و دختران توانستند وارد مدرسه شوند از نیروی کار قالی بافی کاسته شد و هم اکنون فقط زنان خانه داری که شغلی در بیرون از خانه ندارند به این کار مشغولند . ثانیاً درآمد حاصل از قالی بافی آنقدر کم است که کار قالی بافی را غیر اقتصادی کرده و تنها انگیزه ای که زنان را وارد به این کار می کند علاقه به هنر و گذران اوقات فراغت است .

2- کرباس بافی : کرباس بافی در گذشته دور قبل از ورود پارچه های صنعتی در نشتیفان رونق خاصی داشته است . اما با ورود پارچه های صنعتی پارچه های سنتی دیگر نتوانستند رقابت کنند و از بین رفتند . مواد اولیه بکار رفته در پارچه های کرباس ابریشم و پنبه بوده است که پنبه را خود مردم کشت و تهیه می کرده اند .

3- طناب بافی : طناب بافی از گذشته های بسیار دور در اندازه و طرح های مختلف رواج داشته است و تمام مواد اولیه آن حاصل دسترنج صاحبان این حرفه بوده است . نخ آن از موی بز تهیه می شده و بوسیله چند نفر مرد ماهر بافته می شده است . این کار بر خلاف قالی بافی کاملاً مردانه بوده است .

4- کوزه گری : کوزه گری نیز در نشتیفان زمانی از رونق برخوردار بوده است ولی صاحبان این حرفه نتوانسته اند با نیاز زمان خودشان را وفق دهند و نابود شدند . آنچه از این هند سنتی بر جای مانده و هنوز به کار خود ادامه می دهد تنور مالی است . تنورهای ساخته شده دیگر در نشتیفان کاربرد ندارد . به نظر نمی رسد که تنور مالی هم زمان زیادی دوام بیاورد .

5- کارگری : کارگری در حدود 15 تا 20 درصد از درآمد مردم نشتیفان را تشکیل می دهد افرادی که زمین کشاورزی ندارند و یا زمین کشاورزی آنها نمی تواند هزینه های زندگیشان را تامین کند و همچنین نتوانسته اند در بین کاسب ها و راننده ها جای پایی داشته باشند به ناچار به کارگری روی آورده اند کارگری بیشتر به دو صورت دیده می شود . 1. کارگری دائمی 2. کارگری فصلی .

منظور از کارگری دائمی فعالیتی است مه در خود نشتیفان انجام می شود که آن ها یا در کارهای باغداری به نهالکاران کمک می کنند و یا به کار بنایی مشغولند . کارگری فصلی هم به این صورت است که کارگران از طریق مهاجرت در فصل های خاصی از سال که معمولاً بهار و تابستان می باشد به دیگر نقاط کشور می روند . در این گروه عده بیشتری قرار می گیرند که از کشاورزان خرده مالک تا دانش آموزان دبیرستانی را می توان نام برد .

6- داد و ستد ( تجارت ) : همان طوری که گفته شد از قدیم الایام نشتیفان از نظر داد و ستد و تجارت کالا از جایگاه خاصی در منطقه برخوردار بوده است . در گذشته کاسب های دوره گرد ابتدا محصولات کشاورزی مثل گندم و نخود و فرآورده های دامی مثل پشم ، کرک و پوست را از روستاهای اطراف جمع آوری می کردند و سپس به کمک خورجین داران و کسانی که بوسیله شتر به حمل کالا مشغول بودند که تعداد آن ها در روستا بالغ بر 400 نفر بوده به نواحی دیگر حمل می کردند و در آن جا به فروش می رسانند . می توان گفت که این تجار در تامین کالاهای مورد نیاز منطقه با توجه به آب و هوای خشک و کویری و مشکلات رفت و آمد نقش مهم و حیاتی داشته اند . همچنین باید اضافه کرد که اکثریت مردم نشتیفان یا به طور مستقیم به کار تجارت مشغولند و یا اینکه خدماتی را برای تجار انجام می دهند .







نهادهای اجتماعی

تعریف : نهادها یکی از عناصر اصلی تشکیل دهنده جامعه اند . نهاد خانواده ، نهاد آموزش و پرورش ، نهاد مذهب ، نهاد سیاست و نهاد اقتصاد که به نهادهای پنج گانه معروفند نهادهای بنیادی یک جامعه به حساب می آیند . هر نهاد کار کرد و مسئولیتهای خاصی دارد . که به آن نهاد اختصاص یافته است .

گرایش های فطری و نیازها عامل اصلی تشکیل دهنده نهادها هستند . بنابراین نهاد « نظامی به نسبت پایدار و سازمان یافته از الگوهای اجتماعی است که برخی رفتارهای نظارت شده و یکسان را با هدف بر آوردن نیازهای اساسی جامعه در بر می گیرد . »

نهادها به تناسب اهمیت و کارکردهایشان به دو دسته تقسیم می شوند :

1- نهاد اولیه 2- نهاد ثانویه

نهادهای اولیه : نهادهایی هستند که در زندگی تمام افراد جامعه از اهمیت حیاتی برخوردارند . و دارای عمومیت اند و کارکرد آنها به گونه ای است که بدون آن زندگی دشوار یا غیر ممکن است . مانند نهادهای خانواده و اقتصاد . نهاد سیاست و آموزش و پرورش را می بایست از نهادهای اولیه شمرد . ولو اینکه عمومیت آن به اندازه نهاد خانواده و اقتصاد نیست . برخی نهادها در زندگی اجتماعی جامعه اهمیت حیاتی ندارند . مانند نهادهای ورزشی ، تفریحی ، حمل و نقل و ... این گونه نهادها را می توان نهادهای ثانویه یا سازمان نامید . یکی از علل تشکیل نهادها رفع نیازهای مختلف انسان و تامین گرایش های فطری اوست . بنابراین برخی از نهادها مادیند و برخی از نهادها معنوی می باشند . مثلاً از نهادهای مادی می توان اقتصاد و از نهادهای مهنوی فرهنگ و مذهب را نام برد .

نهاد خانواده : خانواده پایه اصلی جامعه است و این نهادی است که انسان پس از تولد به عضویت آن در می آید . در واقع نهاد خانواده زمینه ساز عضویت انسان در نهادهای دیگر است . خانواده مهمترین تکیه گاه و محور زندگی اجتماعی است و رابطه فرد با نهاد خانواده هیچ وقت قطع نمی شود و از تولد تا مرگ ادامه دارد . خانواده را بر اساس الگوهای خاص دسته بندی کرده اند که به اختصار در مورد هر یک توضیح می دهیم .

خانواده پدر سالار و مادر سالار : زن و مرد بعد از ازدواج باید مکانی را برای زندگی خویش انتخاب کنند . بنابراین ممکن است خانواده شوهر را برای اقامت برگزینند که در این صورت خانواده را خانواده پدر مکان گویند . یا اینکه خانواده زن را برای زندگی انتخا کنند که این خانواده را خانواده مادر مکان گویند . در اقامتگاه پدری معمولاً خانواده شوهر مسلط است . رسم این است که مسن ترین مرد خانواده از اقتدار برخوردار است . و مهم ترین تصمیمات را در خانواده او می گیرد . نام خانوادگی زوج جدید از خانواده شوهر گرفته می شود . به چنین خانواده ای خانواده پدر سالار نیز می گویند .

در خانواده مادر مکان اقتدار ، نظارت وارث به خانواده زن تعلق دارد و این نوع خانواده را مادر سالار می گویند . با توجه به تعاریف ارائه شده می توان گفت که خانواده در نشتیفان پدرسالار و پدر مکان می باشد . یعنی بعد از ازدواج زوج جدید در خانواده شوهر ساکن می شود و اقتدار ، نظارت وارث به خانواده شوهر تعلق می گیرد . و همچنین این خانواده شهر است که خانواده نوبنیاد را تحت حمایت خود می گیرد و از نظر مادی و معنوی حمایت می کند .

تک همسری و چند همسری : تک همسری عبارت است از ازدواج یک زن با یک مرد و این شایع ترین صورت زناشوئی را تشکیل می دهد . چند همسری از ازدواج یک شخص اعم از زن و مرد با بیش از یک همسر است . چند همسری ممکن است به دو صورت اتفاق افتد .

1. چند شوهری : نوعی چند همسری است که با ازدواج یک زن با بیش از یک مرد را مشخص می کند . چند شوهری در بین جوامع بسیار نادر است و در جوامعی معمول بوده که در آن زندگی بسیار دشوار ، زمین نایاب و نگهداشتن زنها با معذورات اقتصادی فراوانی همراه بوده است . چند شوهری هم زمان در اسلام ممنوع و حرام است .

2. چند زنی : یکی از صورتهای چند همسری است که ازدواج یک مرد با بیش از یک زن را مشخص می کند . چند زنی از گذشته های بسیار دور در مشرق زمین رواج داشته و امروزه هم دیده می شود . در نشتیفان نیز چند زنی رواج داشته و دارد . ولی امروزه مردم بیشتر تک همسری را ترجیح می دهند .

علت رواج چند همسری در نشتیفان را می توان بدعت دانستن طلاق دانست . بنابراین مردانی که نمی توانند با همسر خود تفاهم داشته باشند به جای طلاق به ازدواج مجدد روی می آورند . از طرفی مذهب سنی ازدواج موقت را حرام می داند و این خود می تواند علتی دیگر برای ازدواج چند همسری باشد . امروزه درست است که چند زنی در نشتیفان کم دیده می شود ولی در عوض آمار طلاق به صورت بی سابقه ای بالا رفته است .

درون همسری و برون همسری : از گذشته های بسیار دور ازدواج های درون گروهی در نشتیفان رواج داشته است . بخصوص ازدواج پسر عمو و دختر عمو از بقیه ازدواج های فامیلی بیشتر است و این از فرهنگ و مذهب این مردم سرچشمه می گیرد که همان ازدواج حضرت علی (ع) با حضرت فاطمه (س) است . امروزه بر اثر تبلیغات بهداشتی از ازدواج فامیلی کاسته شده است . همچنین مردم ازدواج در خود نشتیفان را ترجیح می دهند و در هر جایی که باشند برای ازدواج به نشتیفان بر می گردند . تعداد ازدواج هایی که در بیرون از نشتیفان رخ داده است بسیار کم است . البته این در مورد زن و مرد متفاوت است . تعداد زنانی که از ازدواج برون گروهی ( خارج شهر ) کرده اند از تعداد مردان بیشتر است . و این آمار همچنان رو به افزایش است .

خانواده هسته ای گسترده : خانواده هسته ای عبارت است از واحد خانوادگی بنیانی که شامل شوهر ، زن و فرزندان است .

اینگونه واحد ها را گاهی « خانواده زن و شوهری » نیز می نامند خانواده گسترده بر اساس مناسبات خونی : تعداد بیشماری از افراد ، از جمله والدین ، فرزندان ، پدر بزرگ ها و مادر بزرگها ، عمه ها ، عموها ، خاله ها ، پسر عموها ، دختر عموها ، عمه و دایی زاده ها را شامل می شود . به این خانواده گاهی خانواده « هم خون » نیز اطلاق می شود . به طور کلی در مورد خانواده ها در نشتیفان می توان گفت : که پسر پس از ازدواج در خانه پدری ساکن می شود و تا مدتی را با خانواده پدری زندگی می کند . بعد از به دنیا آمدن فرزندان اگر وضعیت مالی اجازه دهد خانواده جدید از خانواده پدری محل سکونت خود را جدا می کند که معمولاً در زندگی خانه پدری است . البته خانواده هایی هم هستند که به صورت هسته ای از همان اول زندگی خود را شروع می کنند .

نهاد آموزش و پرورش : نهاد آموزش و پرورش اگر چه آموزش و پرورش رسمی و نوین با افتتاح یک مدرسه ابتدایی در سال 1341 در نشتیفان آغاز شد ولی آموختن سواد و یادگیری قرآن و اصول دین و صرف و نحو عربی در مکتب خانه ها به صورت سنتی از قدیم الایام رایج بوده است . این مکتب خانه ها معمولاً در مساجد و توسط پیش نماز مسجد اداره می شده است . قدمت آن را می توان همزمان با ساخت اولین مسجد دانست . با شروع آموزش و پرورش نوین مراکز سنتی از بین رفت و با تاسیس یک مدرسه علوم دینی در سال 1356 به صورت متمرکز به کار خود ادامه داد . مدرسین این مدرسه روحانیون هستند که علاوه بر تدریس اموز مذهبی در مواقعی حل اختلافات را نیز بر عهده دارند که به حوزه تعلیم القرآن نشتیفان معروف است ، برای مردان بوده است . ولی چند سال است که بعضی از مسائل مذهبی و قرآن برای زنان تدریس می شود . تمامی هزینه های این مدرسه توسط کمک های مردمی و افراد خیر تامین می شود .



« جدول مشخصات مدارس نشتیفان »

سال تحصیلی 83-1382

ردیف
نام مدرسه
تعداد دانش آموزان
سال تاسیس

1
دبستان پسرانه 22 بهمن
190
1341

2
دبستان دخترانه زین الدین
235
1341

3
مدرسه علوم دینی تعلیم القرآن
120
1356

4
مدرسه راهنمایی شهید نامجو
167
1357

5
دبستان پسرانه معراج
90
1362

6
دبستان دخترانه اندیشه
100
1364

7
مدرسه راهنمایی خدیجه کبری (س)
266
1365

8
دبستان شهید طلایی
153
1367

9
دبستان دخترانه نیایش
43
1369

10
دبیرستان پسرانه خاتم الانبیا
180
1369

11
مدرسه راهنمایی پسرانه بنیاد 15 خرداد
138
1374

12
دبیرستان دخترانه معرفت
152
1375

13
آزمایشگاه حکیم عمر خیام
-
1380
















نهاد مذهب :

در جامعه اسلامی دین تنها یک نهاد محسوب نمی شود . بلکه زیر بنای همه نهادها است که در اقتصاد ، سیاست و خانواده و حتی نهادهای تفریحی نیز بر مبنای دین استواراست . تفاوت عمده ای که این نهاد با دیگر نهادها دارد این است که بر خلاف دیگر نهادها که در نتیجه پیچیده شدن زندگی اجتماعی و نیازها و گرایش های فطری آدمی توسط خود انسان ها ایجاد شده اند . دین مبتنی بر وحی است . دین زمینه ایجاد برخی تشکیلات و سازمان های ویژه است که به مجموع آن نهاد مذهب می گویند . تمام ساکنین نشتیفان از لحاظ مذهب اهل سنت و پیرو امام ابو حنیفه می باشند که از پایبندی بالایی نسبت به اعتقادات و مراسم مختلف مذهبی برخوردارند . و پایگاه اصلی این مراسم در مساجد است . مساجد در نشتیفان آنقدر زیاد است که برای هر 100 خانوار یک مسجد موجود است . در تمام این 12 مسجد نمازهای پنجگانه به جماعت و نماز جمعه در مسجد جامع شیخ زین الدین برگزار می گردد . نماز جمعه در نشتیفان از جایگاه خاصی برخوردار است . به طوری که همه مردم و حتی مردم روستاهای اطراف در نماز جمعه شرکت می کنند . علاوه بر مراسم عبادی مسائل مهم دیگری نیز در مسجدها مورد بررسی قرار می گیرد . در این جا به معرفی مساجد موجود در نشتیفان می پردازیم .

1) مسجد جامع شیخ زین الدین

2) مسجد النبی (ص)

3) مسجد حضرت محمد (ص)

4) مسجد حضرت ابوبکر صدیق (رض)

5) مسجد حضرت عمر فاروق (رض)

6) مسجد حضرت عثمان (رض)

7) مسجد حضرت علی (ع)

8) مسجد حضرت فاطمه (س)

9) مسجد حضرت حمزه (رض)

10) مسجد حضرت بلال (رض)

11) مسجد حضرت ابراهیم (ع)

12) مسجد حوزه علمیه تعلیم القرآن

نهاد فرهنگ : فرهنگ مردم نشتیفان آن چنان با مذهب آمیخته شده است که به سختی می توان این دو را از هم جدا دانست . مراسم و امور فرهنگی همه بر عهده روحانیت قرار دارد که در راس مذهب هستند . البته در این امور فرهنگیان و شواری شهر هم نقش اساسی دارند . بنابراین نمی توان گفت نهاد فرهنگ و مذهب از هم جدا است .

نهاد اوقات فراغت : اوقات فراغت در نشتیفان هنوز سازماندهی نیافته است . آن چه می توان گفت این است که کودکان در وقت فراغت که همان تعطیلات تابستانی است به مکتب می روند و به یادگیری قرآن می پردازند . برنامه ریزی این مکتب خانه ها از طرف روحانیت که همان تعطیلات تابستانی است به مکتب می روند و به یادگیری قرآن می پردازند . برنامه ریزی این مکتب خانه ها از طرف روحانیت که همان نهاد مذهب است انجام می شود . نوجوانان و جوانان به فعالیت های ورزشی که بیشتر همان بازی فوتبال است می پردازند . میان سالان هم در وقت بیکاری در جاهای خاصی جمع می شوند و به گفتگو با هم و نوعی بازی شبیه شطرنج می پردازند . زنان خانه دار هم تنها وسیله ای که برای گذراندن وقت فراغت دارند تلویزیون است . واعقیت این است که در نشتیفان وقت فراغت به معنی واقعی آن وجود نداشته تا احساس نیاز به برنامه ریزی برای گذراندن آن بشود و نهادی به نام نهاد اوقات فراغت بوجود آید . البته به تازگی به انواع بازی های رایانه ای و عروسکی و وسایل نمایش فیلم نقش اساسی در گذراندن اوقات فراغت نوجوانان و جوانان دارد .

...