هندی های پارسی در مالزی و سنگاپور

گزارشی از هندی‌های پارسی که در طی مهاجرت‌های تاریخی اجتماع کوچکی را در جنوب‌شرق آسیا تشکیل داده‌اند این گزارش در نشریه مونوریل به چاپ رسیده است. ریشه در یاد مدتی پیش دوستی از مهاجرت تاریخی  گروه زیادی از شیرازی ها به منطقه ای در آفریقا برایم می گفت. گویا این گروه از ایرانیان در حدود هزار سال پیش به سرپرستی یکی از شاهزادگان آل بویه به منظور تجارت و گسترش فعالیت های اقتصادی اقدام به این سفر کرده و بعد ها در مناطق مختلفی سکنی می کنند. امروزه این گروه پس از قرن ها زندگی با بومیان آفریقا همچنان با نام 'شیرازی' معروف هستند و از لحاظ فرهنگی تاثیر بسیار زیادی بر مناطقی در کشورهای تانزانيا، كنيا و كومور گذاشته اند. یاد کتاب شاهزاده کوچولو نوشته آنتوان دو سنت اگزوپری می افتم جایی که گل ِ سه برگ به شازده می گوید: "آدم ها از آنجایی که مثل گیاهان ریشه ندارند باد آنها را با خود به هر جا می برد"! هندی های پارسی در هندوستان با این مقدمه قصد دارم شما را با یک خانواده ی هندی ایرانی تبار ساکن مالزی آشنا کنم. هندی های پارسی گروهی از زرتشتی های ایرانی هستند که در سده ی دوم هجری، بعد ازانقراض سلسله ی ساسانیان اکثرا به خراسان و از آنجا به گجرات هند کوچ کرده اند. آنها که سوداگرانی خبره و تجّاری کارکشته بودند توانستند در مدتی کوتاه شریان های اقتصادی هند را با داد و ستد کالا به اروپا در دست بگیرند و بعد ها در بمبئی و سایر شهرهای بزرگ این کشور متمرکز شوند. از آنجایی که پارسی ها با عدم دخالت خود در جریان های سیاسی تنها به اقتصاد هند کمک می کردند همیشه  از طرف دولت این کشور و همچنین انگلیسی های بازرگان مورد حمایت قرار گرفتند. منکشا، همسرش و فرزندانش. هم اکنون تنها جهانگیر در قید حیات است. جهانگیر (98 ساله) و همسرش پرین (89 ساله) قدیمی ترین خانواده ی هندی پارسی در مالزی هستند که امروزه در شهر ایپوه (Ipoh) در استان پراک دوران بازنشستگی را می گذرانند. جهانگیر تنها فرزند باقی مانده از پنج فرزند بازرگانی ست به نام منکشا که در حدود صد سال پیش از هند برای تجارت شیشه، آینه و چرم به سواحل جزایر پینانگ می آید و پس از مدتی در شهر تایپینگ که امروزه جزو کشور اندونزی محسوب می شود سکنی می کند. به پاس خدمات ویژه ی این مرد در امر بازرگانی، یکی از خیابان های شهر تایپینگ را به نام منکشا نامگذاری کرده اند. وی زرتشتی بود و به گفته ی فرزندش به این آیین کهن انس و الفت خاصی داشت و تا آخر عمر تشریفات مذهبی آن را با جزییات ادا می کرد. در میان فرزندان و نوه های او نام هایی چون رستم، فیروز، پرویز ، تهمینه، خجسته و خورشید به چشم می خورد. مراسم سدره پوشی فرزند نیلی که توسط فیروز- پسر بزرگ جهانگیر- انجام می شود. جهانگیر نیایش ها و آیین زرتشتی را از پدر فرا گرفت و حتی مراسم سدره پوشی فرزندانش را نیز خودش انجام داده است. مراسم سدره پوشی معادل جشن تکلیف در اسلام و غسل تعمید در مسیحیت است. امروزه فرزندان جهانگیر نیز نیایش های زرتشتی را در خانه به فرزندان خود می آموزند. نیلی تنها دختر جهانگیر و وکیل با سابقه ایست که امروزه در سنگاپور زندگی می کند. او برایم می گوید که خواندن گاتها و نیایش های زرتشتی را خودش به دخترانش آموخته است. نیلی پنج سال پیش به همراه همسر و فرزندانش به ایران سفر کرده است. او دراین باره می گوید: "سفر ما به ایران خاطره انگیز و تجربه ای بسیار تاثیر گذار برای من و خانواده ام بود. ما از تمام آتشکده های قدیمی شهرهای یزد، شیراز و همدان دیدن کردیم و به چَک چَک و دخمه ی تاریخی یزد نیز رفتیم. احساس عجیبی داشتم زمانی که با زرتشتیان کهنسال گفتگو می کردم؛ گویا به ریشه های خودم نزدیک شده ام. آنها نیز به گرمی و مهر با ما برخورد کردند و در آخرین روز سفرمان نیز به یک جشن بزرگ مذهبی دعوت شدیم. دیدن تخت جمشید مرا بسیار شگفت زده کرد و از عظمت آن نفسم بند آمد. همان جا از اهورامزدا خواستم که زمینه ی  سفر دوباره ی من را به ایران فراهم کند... ما را به دیدن درخت کهنسالی بردند که چهارهزارسال قدمت داشت و مردم به آن پارچه هایی را به عنوان دخیل می بستند. من نیز روبانی به یکی از شاخه ها گره زدم و نذر کردم چنانچه دوباره به ایران بازگشتم آن را از شاخه باز کنم". نیلی غذاها و خشکبار ایران را دوست دارد و در عین حال زیبایی طبیعت آن را فوق العاده وصف می کند . وی آرزو می کند که مردم بیشتری از سرتاسر دنیا به ایران بروند  تا هنر و تاریخ کهن این سرزمین را تحسین کنند. دختران نیلی در کنار یک پیرزن زرتشتی ایرانی در یزد نیلی و خانواده اش در آتشکده ی یزد نیلی و خانواده اش در دشت های ایران با چشم انداز دماوند  متاسفانه جمعیت هندی های پارسی مالزیایی در سال های اخیر به 35 نفر کاهش پیدا کرده است. بیشتر آن ها به کشور سنگاپورمهاجرت کرده اند. از دلایل آن می توان به مخالفت دولت مالزی برای ساخت آتشکده اشاره کرد. این گروه از هندی های پارسی گاهی به غلط با عنوان پرستنده گان  آتش نام برده می شوند. جهانگیر، همسرش، نیلی و فرزندانش در ایپوه مالزی هندی های پارسی امروزه انجمنی به نام "انجمن پارسی های زرتشتی " در کشور سنگاپور بنا کرده اند که هر ساله گردهمایی هایی را به مناسبت نوروز و سایر جشن های مذهبی برپا می کند. رستم قدیالی مدیریت این انجمن را به عهده دارد. او تعداد پارسی ها را در مالزی و سنگاپور 200 نفر تخمین می زند و هدف از تاسیس این انجمن را زنده نگه داشتن آیین کهن پارسی و آموزش دین زرتشتی به نسل جوان بیان می کند. وی در این باره اضافه می کند که خانواده های زرتشتی می توانند علاوه بر شرکت در جشن هایی چون مهرگان، نوروز، تولد زرتشت و ... از این انجمن برای برگزاری جشن های عروسی، تولد نوزاد و خاکسپاری به شیوه ی زرتشتی بهره ببرند. انجمن زرتشتیان سنگاپور رستم نیز در سال 2004 به ایران سفر کرده و معتقد است که دولت ایران در حفظ و نگهداری ابنیه های تاریخی و باستانی بسیار خوب عمل کرده است و تمام اماکن با توضیحات مفصلی از تاریخ و گذشته آن به بازدید کنندگان معرفی می شود. وی حضور نگهبان های خاص میراث فرهنگی را نشان دهنده ی اهمیت دادن دولت به حفظ  آثار گذشتگان ذکر می کند و امیدوار است این سرمایه ی غنی برای همیشه به خوبی پاسبانی شود. هر ساله به مناسبت نوروز یکی از مفصل ترین گردهمایی های زرتشتیان در سنگاپور برگزار می شود. به گفته ی رستم  در روز 21 مارچ این مراسم با سرودی مذهبی توسط کودکان آغاز می شود. چند خانم وظیفه دارند تا سفره ی نوروز را به بازدید کنندگان معرفی و معانی سمبلیک هر کدام را توضیح دهند. این مراسم با نیایش دسته جمعی و صرف شام به اتمام می رسد. خانم زرتشتی در کنار سفره ی نوروزی در انجمن پارسی های سنگاپور ایستاده است. به خلاف اکثریت هندی های مالزی که توسط انگلیسی ها به منظور کار در مزارع و خدمات نظامی مجبور به ترک وطن شده اند، خانواده های پارسی از اقشار پردرآمد و متمول مالزی هستند که امروزه صاحب منصبان رده بالایی در صنعت نفت، بانکداری و مشاغل قضایی کشورند. برای مثال سه فرزند جهانگیر از وکلای با سابقه ای هستند که دو تن از آنها در شهر پینانگ و یکی در سنگاپور مشغول به فعالیت اند. در عین حال این خانواده نقش بسیار مهمی در صنعت پارچه بافی مالزی که امروزه یکی از هنرهای شاخص و مطرح این کشور است داشته و دارند. سال گذشته مطلب کوتاهی در روزنامه ی NST مالزی به چاپ رسید که در آن به شخصی به نام نورشید اشاره  شده بود. نورشید (99 ساله) نیز از هندی های پارسی مالزی ست که در سن 45 سالگی برای اولین بار به منظور تجارت روغن نخل به مالزی می آید و بعد از مدت کوتاهی این کشور را برای زندگی بر می گزیند. نورشید از خانواده ی موبدان است و خواندن خرده اوستا به زبان پارسی باستان از جمله کارهای روزانه ی اوست. وی پس از واگزاری تجارت به فرزندانش در اجرای صحیح مراسم زرتشتی به سایر خانواده های هندی-پارسی در مالزی کمک می کند. او برای گزارشگر NST از کوچ ده هزار نفری اجدادش در 1365 سال پیش می گوید؛ اینکه چطور این گروهی از طریق دریا و گروهی از راه خشکی به هند می آیند و پس از قرن ها همچنان رسوم و آیین پدرانشان را زنده نگهداشته اند.  یاد گل ِ سه برگ می افتم که بی ریشگی آدم ها را باعث دردسرشان می خواند اما نمی دانست که ریشه ی آدم ها نه در خاک که در یاد و خاطره است که می ماند.