آثار بزرگان نشتیفان و قبور بجا مانده از آنان

با توجه به گفته های مردم ، نشتیفان 44 پیر یا مزار داشته است که در این مزارها اشخاص بزرگی دفن هستند و مردم نشتیفان برای آن ها احترام خاصی قائل هستند و اعتقادانی نیز دارند . علاوه بر مردم نشتیفان از روستاهای همجوار مثل برآباد ، قاسم آباد و مخصوصاً سنگان نیز مردم برای زیارت این افراد بزرگ می آمدند و زنان نیز شب جمعه بر سر مزارها می رفتند و اگر مشکل یا دردی داشتند از خداوند می خواستند که به واسطه این بزرگان آنها را شفا بخشد . و گره از کارآنها باز کند . به منظور این کار یک پارچه به هر رنگی که باشد ولی بیشتر رنگهای سبز و سفید و قرمز را بر یکی از سنگهای مزار گره می زنند و اگر مشکل آنها حل می شد آن پارچه ها را باز می کردند و نذری می داند و همچنین در بین مردم روستاهای اطراف و خود شهر نشتیفان بسیار معروف است که اگر بدن کسی زگیل داشته باشد خود شخص مقداری گل را به صورت گلوله درآورد و بعد این گلوله را کنار مزار قرار دهد و هر وقت که این گلوله ها خشک شوند زگیل ها نیز در بدن فرد از بین می رود . اما از 44 پیر یا مزاری وجود داشته تعداد زیادی از آنها به منظور ساختن منزل و زمین کشاورزی از بین رفته اند و ما تعدادی از این مزارها را که هم اکنون وجود دارند با آدرس محل هر یک ذکر می کنیم :
1. مزار بابا عبدالله : مزاری به نام بابا عبدالله (ع)بر روی تپه ای در شرق شهر نشتیفان حد فاصل بین باغ ها و منزل یکی از اهالی واقع است . اصل و نسب و زبان زندگی صاحب مزار مشخص نیست ولی از لقب بابا که به وی داده اند هم جرگه تصوف او را ثابت می کنند و هم زمان زندگانیش به قرن های قبل از سده دهم هجری بر می گرداند زیرا تقریباً در بین قرن های چهارم تا دهم هجری به بزرگان و اقطاب تصوف و چله نشینان خیلی متقی مانند بابا کوهی شیرازی و بابا لقمان سرخس « بابا » می گفتند . بنابراین می توان گفت بابا عبدالله هم از بزرگان و پرهیزگاران و زهاد عصر خویش بود که مریدانش پس از مرگ او مرقدش را مزار خویش قرار داده اند . زمان زندگی ایشان را اگر به سنگ لوح های قبر او با سایر علم سنگ های قرن هشتم و نهم هجری مقایسه کنیم شبیه به هم می باشد . زیرا با سنگ های برافراشته مزار بابا ابدال معروف به حافظ ابرو مورخ و عارف قرن نهم هجری که در شهرستان خواف می باشد یکسان است و گمان نزدیک به یقین زده می شود که عمر زندگی صاحب این مزار مربوط به قرن نهم یا اندکی قبل و یا بعد از آن بوده است .

- صورت قبر : صورت قبر عبارت است از سنگ چینی به طول 30 متر و عرض 80 سانتی متر که در بالا سر و پایین پای او دو سنگ لوح به صرت برافراشته نصب گردیده که سنگ بزرگتر به ارتفاع 5/1 متر بر روی آن جمله « لا اله الا الله محمد رسول الله » کاملاً خوانا است . و بقیه نوشته های متن خوانده نمی شود و نیز بر روی سنگ کوچکتر که ارتفاع آن حدود یک متر است جمله « هو الحی الذی لا یموت » به خوبی خوانده می شود و بقیه متن لوح تقریباً ناخوانا است . قبر دیگر هم به همین مشخصات در کنار قبر بابا عبدالله وجود دارد ولی چیزی از لوح های آن خوانده نمی شود و مردم هم از نام اصلیش اطلاع ندارند .
2. میر قوام الدین : مزاری به نام میر قوام الدین بر روی تپه ای به ارتفاع 3 متر در وسط شهر نشتیفان واقع است . اصل و نسب و زمان زندگی صاحب مزار مشخص نیست ولی در بین قرن های هشتم تا یازدهم هجری شخصیت های زیادی به نام میر قوام الدین در زمینه های سیاست و دیانت قد علم داشته اند و جزء مشاهیر خراسان بوده اند . اما چون محل قبر اغلب آن ها روشن نیست نمی توان گفت که این مزار متعلق به یکی از بزرگان گذشته فوق که همگی خوافی الاصل بوده اند می باشد . ولی آن چه می شود گمان برد این است که چون پیشوند میر دارد وی از سادات جلیل القدر و افراد پرهیزگار و متقی عصر خویش بوده است . که بعد از مرگ مریدانش مرقد او را مزار و مطاف خود قرار داده اند تا به امروز که هنوز مردم به آن ها ارادت می ورزند .
3. بابا جلال : مزاری به نام بابا جلال بر روی تپه ای در وسط شهر نشتیفان واقع است . از اصل و نسب و زمان زندگی صاحب مزار سند مکتوبی در دست نیست و مردم هم آگاهی کامل ندارند و از اختلاف گویی های ایشان نمی توان به حقیقت موضوع پی برد ولی از این که پیشوند بابا به ایشان داده می شود و این لقب هم از قرن چهارم تا یازدهم هجری در بین متصوفین مامور بوده است که به بزرگان و پیشوایان تصوف مانند بابا عبدالله می دادند . می توان گفت که صاحب مزار از مشاهیر متصوفه قبل از دو قرن اخیر باشد .
- صورت قبر : صورت قبر بر روی بنای ویران شده قدیمی قرار دارد و عبارت است از سنگ چینی به طول 2 متر و عرض 80 سانتی متر و ارتفاع 30 سانتی متر که دور آن را دیوار گلی به صورت دایره و به شعاع 40 متر محصور نموده و در ورودی آن از مشرق صورت قبر باز و بسته می شود .
4. سید مرتضی : مزاری به نام سید مرتضی و معروف به مزار آخوند در شما آسیاب های بادی شهر نشتیفان ( شکل 6-2 ) بر روی تپه ای در میان قبرستان های عمومی واقع شده است . اصل و نسب و زمان زندگی صاحب مزار مشخص نیست و از نام هایی که به او داده اند استنباط می شود که وی از سادات جلیل القدر و از پیشوایان مذهبی بوده است و چون به زهد و تقوا شهرت داشته مریدانش او را مزار و مطاف خویش قرار داده اند .
- صورت قبر : صورت قبر سنگ چینی به طول 9 متر و عرض یک متر و ارتفاع 40 سانتی متر در جلو ایوانی که به منظور گرامیداشت وی احداث گردیده واقع است . و چون در سمت بالا سر و پایین پای او دو علم سنگ قدیمی یکی به ارتفاع 3 متر و دیگری به ارتفاع 5/1 متر برافراشته اند . قدمت و زمان زندگی ایشان را به گذشته ای تقریباً قبل از قرن اخیر و شاید دورتر بر می گردانند .
- ایوان : در کنار قبر مذکور ایوانی از خشت خام به طول 6 متر و عمق 8 متر و ارتفاع 5/3 متر احداث گردیده که زائرین و ارادتمندانش جهت عبادت و استراحت از آن استفاده می کنند .
5. سید احمد شاه : مزار سید احمد شاه در حدود 50 متری شرق مزار سید مرتضی ( آخوند ) بر فراز تپه ای در فاصله 20 متری پشت آسیاب های بادی واقع است . ( شکل 8-2 ) اصل و نسب و زمان زندگی صاحب مزار روشن نیست . ولی از لقب و پیشوند سید و پسوند شاه چنین بر می آید که وی از سادات جلیل القدر و نیز از بزرگان صوفیه بوده است . و از آن جا که نزدیک سید مرتضی مدفون است احتمال قرابت این دو شخص را قوی تر می سازد .
- صورت قبر : صورت قبر وی عبارت است از سنگ چینی به طول 4 متر و عرض 70 سانتی متر که دو علم سنگ در بالا سر و پایین پای او یکی به ارتفاع سه متر و دیگری به ارتفاع دو متر به صورت عمودی نصب گردیده و چون این ستون های عمودی روی قبور مربوط به قبل از قرن اخیر می باشد احتمال می دهد که زمان زندگی او در قرنهای دهم و یازدهم هجری بوده است .
مسجد جامع شیخ زین الدین : در مرکز شهر نشتیفان واقع است که متآسفانه ایوانها ی باستانی بلند و صحن تابستانی آن توسط افراد مجهول الحال( ازجمله بازمانده عقد ه ای دعواهای دهه 30 نشتیفان شیرمحمد مسند نشین و...) در دهه 60بکلی ویران و درمحل آن مسجدی که در حال حاضر ساخته شده وابسته به مسجد زمستانی و بسیار زیبای باقیمانده شیخ زین الدین قرار دارد و بانی و برآورنده این مسجد همان طور که از اسم آن پیدا است شیخ زین الدین محمد خوافی است .
شیخ اهل برآباد خواف است و یکی از سه تن عارفان برجسته هرات دوران تیموری بوده است که قدرت زیاد و مریدان زیادی داشته است و نزد امرای تیموری مقرب و معزز بوده است و از ارباب حل و عقد مرگ او در شب یکشنبه دوم شوال سال 838 بر اثر ابتلا به بیماری طاعون اتفاق افتاده است . از این مسجد شبستانی بر جای مانده است مستطیلی شکل با ستون ها و چشمه طاق ها و محرابی که تجدید شده است . اما بر روی یکی از ستون ها و بر میانه قابی که گچ اندود شده آثار گچ بری بسیار زیبا شامل کتیبه هایی به سبک هنر دوران تیموری وجود دارد که با توجه به این کتیبه ها سالهای زندگی شیخ زین الدین محمد خوافی ایجاد بنای مسجد را می توان به اوایل قرن نهم هجری نسبت داد