نتيجه سياست غلط سي ساله ملاها در بخش كشاوري

ميوه هايی که می پوسد و باغ هايی که نابود می شود

11 هزار هکتار باغ هلو و شليل مازندران در حال نابودي است
روزنامه خراسان: بايد آرام گام برداري و خيلي مراقب زير پايت باشي. همه جاي باغ پر است از هلو و شليل لهيده. بوي علف و ميوه پوسيده در هم آميخته و در اين گرماي طاقت فرسا تحمل آن محيط را برايت دشوار مي کند. بعضي از درختان زير سنگيني بار ميوه خم شده اند و حتي بعضي از شاخه ها شکسته اند ولي از جنب و جوش کارگران و جمع آوري ميوه ها خبري نيست. فقط صداي جير جيرک ها مي آيدو پرندگاني که از اين خوان گسترده نهايت بهره را مي برند و البته حشراتي که در اين هواي دم کرده از روي اين ميوه بر مي خيزند و روي آن يکي مي نشينند!
آن سوتر کپه اي شليل در حال فاسدشدن است و جعبه هاي پلاستيکي ميوه همان نزديکي رها شده. گويي باغ دار از جمع آوري ميوه هايش پشيمان شده و آن ها را به حال خود رها کرده تا آرام آرام بپوسد.شنيده بودم که باغ داران هلو و شليل به خاطر نبود مشتري و قيمت بسيار نازل حتي حاضر به جمع آوري ميوه هايشان هم نشده اند ولي تا زماني که به چشم خودم نديدم باورم نشده بود که اين همه زحمت و اين حجم عظيم نعمت در حال تلف شدن است. ولي چرا اين همه زحمت و هزينه اين گونه بر زمين مانده و در حال فساد است؟
با ادامه اين روند آيا بلايي که به سر باغ هاي سيب و مرکبات آمد بر سر 7هزار هکتار باغ هلو و 4 هزار هکتار شليل استان مازندران (به اذعان مدير عامل اتحاديه باغ داران مازندران) نيز نمي آيد؟
باز هم دلالان
"بمانعلي حاجيان" باغ دار مازندراني در پاسخ اين سئوال مي گويد: هميشه همين طور بوده و هست. بازار ميوه دست دلالان است و ما بارها از اين ناحيه ضرر کرده ايم. امسال که به لطف خدا شرايط نسبتا مساعد بوده و محصول زياد است دلالان از خريد طفره مي روند و حتي به باغ ها سر نمي زنند.
وي اضافه مي کند: وقتي که خودمان براي فروش هلو و شليل اقدام کرديم قيمت هايي را پيشنهاد دادند که حتي نيمي از هزينه توليدمان را تامين نمي کند.
بنابراين اغلب باغ داران مازندراني تصميم گرفته اند که ميوه ها را جمع آوري نکنند. ولي خدا مي داند که با اين اوضاع بايد چگونه زندگي کنيم.
"سيد محمد داورپناه" باغ دار ديگري است که به قول خودش همه زندگي اش را صرف بارور کردن باغ هلو و شليلش کرده و اکنون او مي گويد: چاره اي نداريم.
بايد مثل بعضي ديگر از اهالي و باغ داران، باغم را چپه کنم (قطع درختان و زدن شخم عميق و آماده سازي زمين براي زراعتي ديگر يا حتي تغيير کاربري).
او نيز دلالان ميوه را مسبب اين وضعيت مي داند و مي گويد: بارها تلاش کرده ايم که با ايجاد شرکت تعاوني خودمان به طور مستقيم ميوه را به دست مصرف کنندگان برسانيم ولي هر بار دلالان قدرتمند منطقه مانع کارمان شدند.
وي تاثير ميوه هاي «چيني» و وارداتي را در اين خصوص بسيار اندک مي داند و مي گويد: خوشبختانه هنوز پاي ميوه هاي وارداتي مثل هلو و شليل به کشور باز نشده که تاثيري بر بازار بگذارد ولي نابه ساماني عرصه توليد و توزيع ميوه ميدان را براي سوء استفاده گران مهيا کرده است.
"داورپناه" مي گويد: برخي مي خواهند هر کيلو هلوي مرغوب را از ما به قيمت 700 تومان بخرند که ما ترجيح مي دهيم حاصل دسترنجمان بپوسد ولي آن را به اين قيمت نفروشيم.
"حسين غيبي" توليدکننده نمونه سيب در استان تهران نيز مي گويد: تنها دغدغه و نگراني باغ داران تا 2 سال گذشته، توليد محصولات باغي بود چرا که تاجر و خريدار محصول را با قيمت مناسب و حتي از روي درخت مي خريدند، اما طي 2 سال گذشته واردات ميوه، نابه ساماني توزيع و سوء استفاده دلالان سبب افزايش نگراني باغ داران براي فروش محصولات باغي شده است.
خريداران و دلالان به دليل واردات ميوه محصولات باغي را با قيمت پاييني خريداري مي کنند که سبب متضرر شدن باغ داران مي شود.
"مجيد قديمي" باغ دار نمونه توليد سيب دماوند نيز مي گويد: قيمت ميوه با وجود اين که باغ داران محصولات خود را با قيمت پاييني مي فروشند بسيار بالاست و اين اشکال مرتبط با سيستم توزيع غلط واردات بي رويه ميوه و وجود دلالان متعدد و نبود نظارت بر فعاليت آن هاست .
وي اضافه مي کند: هيچ نوع کنترلي در سطح کشور بر عرضه ميوه وجود ندارد و قيمت ميوه اي که به دست مصرف کننده مي رسد چندين برابر قيمت فروش آن توسط باغ دار است .
وي با اعلام خطر از ادامه اين روند مي گويد : در صورت ادامه اين روند نادرست در توزيع ميوه داخل و ورود بي رويه آن به کشور توليدکننده رغبت و انگيزه اي براي توليد نخواهد داشت و کم کم توليدکنندگان ما از اين عرصه خارج خواهند شد.
اين باغ دار نمونه تصريح مي کند : با توجه به اين که يک باغ دار يا کشاورز براي به عمل آمدن محصول خود متحمل پرداخت هزينه هاي گزاف برق ، پمپاژ، سم و کود است بنابراين هزينه توليد بالا رفته و صرفه اقتصادي براي کشاورز ندارد. پولي که در اين چرخه نادرست اقتصادي توزيع مي شود تنها به صرف دلالان و واسطه گران بوده و تنها جيب کشاورز باغ دار و مردم خالي مي شود.
"قديمي" اضافه مي کند : من بارها همان محصولي را که خود فروخته ام در فروشگاه ها يا مغازه ها با 3 برابر قيمت ديده ام . با ادامه اين سياست در کشور به زودي يا واردکننده صرف مي شويم و يا باغ دار و کشاورز مجبور مي شود کيفيت محصول خود را تا حد زيادي پايين آورد زيرا صرفه اقتصادي نخواهد نداشت و ما را با ورشکستگي روبه رو مي کند.
خود باغ داران مقصرند
ولي آيا به راستي مقصر اصلي دلالان و در اصل نابه ساماني عرصه توزيع است؟
"کياني فر" معاون اتحاديه بارفروشان مشهد اين ادعا را رد مي کند و تاکيد مي کند: مقصر خود باغ داران هستند. باغ داران ما به جاي تلاش براي افزايش کيفيت ميوه و توليداتشان فقط به افزايش کميت مي انديشند در نتيجه شاهد توليد انبوه ميوه هاي بي کيفيتي مثل هلو و شليل هستيم که مشتري ندارد. ميوه هايي که به خاطر عرضه زياد و کيفيت پايين کسي حاضر به خريد آن نيست.
وي مي گويد: اين توليد زياد ولي بي کيفيت در اصل بايد راهي کارخانه هاي فرآوري محصولات باغي شود که متاسفانه در اين عرصه نيز کمبودهاي جدي وجود دارد.
با اين اوصاف باغ دار بايد چه کند؟ "کياني فر" مي گويد: چاره اي ندارد جز آن که خود به فکر يافتن مشتري و فروش محصولش باشد يا آن که مثل باغ داران سيب، کل باغش را تخريب و درختي ديگر بکارد که آن هم تا به بار برسد حداقل 5 سال زمان مي برد.
وي در باره قيمت هر کيلو هلوي مرغوب در ميدان بار مي گويد: هر کيلو هلوي ممتاز اگر کمياب است ولي در ميدان به قيمت 2000 تومان فروخته مي شود. اين در حالي است که هم اکنون در برخي نقاط پايتخت هر کيلو هلو و شليل مرغوب به ترتيب به قيمت 3600 و 3300 تومان به فروش مي رسد.
ميوه هاي ايراني در سبد کشورهاي ديگر
در حالي که برخي محصولات باغي ما در کشور خودمان در حال نابودي است مدير کل دفتر امور ميوه معاونت توليدات گياهي وزارت جهادکشاورزي از افزايش حجم صادرات محصولات باغي به بيش از ۲ ميليارد دلار در سال گذشته خبرداد.
"سيد رحمت ا... پريچهر" ارزش مجموع صادرات انواع ميوه به ديگر کشورها را 2 ميليارد و 42 ميليون و 344 هزار دلار و حجم کل صادرات ميوه در اين سال را حدود 830 هزار تن ذکر کرد. اين در حالي است که در سال پيش از آن (سال 88) 780 هزار تن ميوه به ارزش يک ميليارد و 680 ميليون دلار به ديگر کشورها صادر شده است که با اين احتساب صادرات اين بخش از افزايشي 320 ميليون دلاري برخوردار بوده است.
نقش واقعي دلالان
در اين بين برخي کارشناسان بر اين باورند که سود بدون زحمت دلالان بسيار بيش تر از توليد محصولات توسط کشاورزان است .
دکتر" جعفري" کارشناس مرکز تحقيقات کشاورزي وزارت جهاد کشاورزي با ذکر اين مطلب مي گويد: بر اساس تحقيقات در حال حاضر بيش از 90 درصد خريداران محصولات باغي را دلالان تشکيل مي دهند و کشاورزان نيز به دليل برخوردار نبودن از امکانات لازم براي حمل و نقل و فروش به دست مصرف کنندگان، ناچار به فروش محصولات خود به دلالان هستند.
وي با اشاره به اين که خريد محصولات در بيش تر موارد بسيار غيرمنطقي ازسوي دلالان صورت مي گيرد، اضافه مي کند: به دليل وجود دست هاي واسطه اي محصولات کشاورزي با بيش از ۲ برابر قيمت واقعي به دست مصرف کنندگان مي رسد.
وي خاطرنشان مي کند: نگراني کشاورزان پس از توليد همواره فروش محصولات بوده است که دلالان با سودجويي از اين مسئله با وجود امکاناتي از قبيل حمل و نقل محصولات را بسيار ارزان از کشاورزان خريداري مي کنند. وي تصريح مي کند: وجود مراکز خريد با نظارت دولت موجب کاهش فشار به طبقه توليد و کشاورزان مي شود و ضمن اين که محصولات با قيمت بهتري خريداري مي شود از سودجويي کلان دلالان نيز جلوگيري مي شود.
سياست هاي غلط
برخي کارشناسان و مسئولان نيز با هشدار درباره فروش محصولات باغي توليد داخل زير قيمت تمام شده براي باغ داران، اين اتفاق را موجب ضعيف تر شدن کشاورزان ارزيابي مي کنند و معتقدند: وقت آن رسيده است که دولت با برنامه ريزي براي کنترل واردات ميوه مانع از زيان باغ داران ايراني شود.
نادر قاضي پور" نماينده مردم اروميه در مجلس شوراي اسلامي از جمله اين افراد است که از رکودبازار فروش محصولات باغي به علت اشباع بازار از ميوه هاي وارداتي خارجي خبر مي دهد.
وي اضافه مي کند: بازاري که از انگور شيلي و هندوانه چيني و انبه پاکستاني پر شده است، مطمئنا جايي براي هلو و شليل با کيفيت نخواهد داشت.
با وجود قرار داشتن در فصل برداشت از باغ هاي آلو و شليل باغ داران رغبتي به برداشت محصولات خود ندارند، زيرا با قيمت هاي کنوني اين محصولات برداشت آن ها حتي کفاف مخارج کارگر و حمل و نقل تا بازار را هم نمي دهد.
"قاضي پور" در تشريح برخي قيمت هاي مربوط به ميوه هاي توليد شده در باغ هاي اروميه، نيز مي گويد: بهترين آلوي توليدي در باغ هاي اروميه ۴۰۰ تومان و شليل مرغوب ۵۰۰ تومان به فروش مي رسد. با يک محاسبه سرانگشتي از هزينه نگهداري باغ ها و برداشت و حمل و نقل اين محصولات متوجه مي شويم که اين قيمت ها حدود نصف قيمت تمام شده اين محصولات براي باغ داران است.اين عضو کميسيون جهاد اقتصادي با انتقاد از سياست هاي وارداتي دولت در زمينه تنظيم بازار ميوه، مي گويد: در چند سال گذشته دولت هر وقت کمبود کالا در بازار احساس کرد دستور داد تا چند برابر نياز کشور، جنس وارد شود و همين موضوع موجب شد که رفته رفته قدرت بخش هاي توليدي ما کاهش يابد. تا زماني که برآورد درستي از ميزان توليد داخلي محصولات و ميزان نياز مردم موجود نباشد و امور مربوط به واردات در يک وزارت خانه، متمرکز نشود، بايد منتظر ناهماهنگي در امر واردات و متضرر شدن کشاورزان خود باشيم.
برنامه پنجم و محصولات باغي
به ياد داريم که شهريور ماه سال گذشته مديرکل دفتر امور ميوه هاي وزارت جهاد کشاورزي با بيان اين که در برنامه پنجم ۲۱۴ هزار و ۲۰۲ هکتار باغ جديد احداث مي شود گفت: در پايان برنامه توليد سالانه محصولات باغي کشور به ۲۰ ميليون تن خواهد رسيد.
در همين رابطه «سيد رحمت ا... پريچهر»، مدير کل دفتر امور ميوه ها به فارس مي گويد: طي برنامه ۵ ساله چهارم (از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸) ۵۰۵ هزار و ۶۲۹ هکتار از باغ هاي درجه ۲ کشور اصلاح شده است که معادل 19.60 درصد از سطح کل باغ هاي ميوه تحت پوشش اين دفتر مي باشد و با توجه به اهداف پيش بيني شده در برنامه چهارم معادل 164 درصد آن محقق شده است.
وي توضيح مي دهد: در اصلاح و احياي باغ ها هم اصلاحات ساختاري از جمله تعديل و اصلاح فواصل کاشت، عمليات تغذيه و کوددهي مناسب، هرس اصولي و صحيح، مديريت کف باغ و... هم در صورت لزوم تغيير ارقام و جايگزين کردن آن ها با ارقام تجاري و مرغوب صورت مي گيرد.
ولي هدف اصلي براي توسعه باغ ها چيست؟ «پريچهر» در پاسخ مي گويد: هدف از توسعه باغ ها افزايش عملکرد، ميزان توليد و توسعه و گسترش صادرات و افزايش ارزآوري براي کشور است. به بيان ديگر افزايش عملکرد و توليد به همراه بهبود و ارتقاي کيفيت محصولات توليدي يعني افزايش کمي و کيفي مدنظر مي باشد.
در برنامه ۵ ساله چهارم طي ۵ سال در مجموع ۳۳۱هزار و ۹۱۶ هکتار باغ جديدالاحداث داشته ايم و در برنامه ۵ ساله پنجم پيش بيني مي شود ۲۱۴ هزار و ۲۰۲ هکتار باغ جديد احداث شود.در طرح حذف و جايگزيني باغ هاي قديمي چه ميزان کار انجام شده است؟ «پريچهر» مي گويد: طي سال هاي ۸۴ تا ۸۸ در مجموع ۸۹ هزار و ۳۴۷هکتار از باغ هاي قديمي و غيراقتصادي حذف و جايگزين شده اند. مطابق اهداف پيش بيني شده در برنامه ۵ ساله پنجم در ۱۶۲ هزار و ۶۷۱هکتار از باغ هاي درجه ۳ محصولات تحت پوشش اين دفتر عمليات حذف و جايگزيني انجام خواهد شد. وي تأکيد مي کند: در برنامه پنجم توسعه پيش بيني شده ميزان توليد محصولات تحت پوشش اين دفتر به حدود ۲۰ ميليون تن در پايان برنامه سال ۱۳۹۴ برسد که البته با توجه به شرايط مناسب اين پيش بيني صورت گرفته است و واضح است که حوادث پيش بيني نشده همواره مي توانند در تحقق اهداف تأثير گذار باشند.
چنين به نظر مي رسد که برخي مسئولان در جريان واقعيت هاي امر و آن چه در حال وقوع است، نيستند و سر خود را با آمار، ارقام، گزارش عملکرد و بايدها و نبايدها گرم کرده اند. جالب آن که در اين بين ناگهان قيمت خريد تضميني محصولات باغي اعلام مي شود. هيئت وزيران بنا به پيشنهاد وزارت جهاد کشاورزي و به استناد اصل يکصد و سي و هشتم قانون اساسي قيمت خريد تضميني محصولات باغي براي سال زراعي 1390 را تعيين کرد.
اين در حالي است که با ادامه روند موجود و ورشکستگي پي در پي باغ داران که البته خشکسالي هاي متوالي نيز مزيد بر علت شده است شايد در آينده اي نه چندان دور ديگر نيازي به اعلام قيمت خريد تضميني محصولات باغي وجود نداشته باشد.
چکيده گزارش
شنيده بودم که باغ داران هلو و شليل به خاطر نبود مشتري و قيمت بسيار نازل حتي حاضر به جمع آوري ميوه هايشان هم نشده اند ولي تا زماني که به چشم خودم نديدم باورم نشده بود که اين همه زحمت و اين حجم عظيم نعمت در حال تلف شدن است. تنها دغدغه و نگراني باغ داران تا ۲ سال گذشته، توليد محصولات باغي بود چرا که تاجر و خريدار محصول را با قيمت مناسب و حتي از روي درخت مي خريدند، اما طي ۲ سال گذشته واردات ميوه، نابه ساماني توزيع و سوء استفاده دلالان سبب افزايش نگراني باغ داران براي فروش محصولات باغي شده است. خريداران و دلالان به دليل واردات ميوه محصولات باغي را با قيمت پاييني خريداري مي کنند که سبب متضرر شدن باغ داران مي شود. قيمت ميوه با وجود اين که باغ داران محصولات خود را با قيمت پاييني مي فروشند بسيار بالاست و به گفته کارشناسان اين اشکال مرتبط با سيستم توزيع غلط واردات بي رويه ميوه و وجود دلالان متعدد و نبود نظارت بر فعاليت آن هاست.آن چه مسلم است در صورت ادامه اين روند نادرست در توزيع ميوه داخل و ورود بي رويه آن به کشور توليدکننده رغبت و انگيزه اي براي توليد نخواهد داشت و کم کم توليدکنندگان ما از اين عرصه خارج خواهند شد.








--