فصل ۶
خراسان شمالی
استان خراسان شمالی به مرکزیت شهر بجنورد یکی از استان‌های کشور ایران است. این استان با مصوبه دولت در سال ۱۳۸۳ و پس از تقسیم استان خراسان به سه استان ایجاد شد.
جغرافی منطقه
استان خراسان شمالی با جمعیت تقریبی ۸۰۰۰۰۰ نفر ومساحت ۲۸۱۷۹ کیلومتر مربع (تراکم ۳۰ نفر درکیلومتر مربع)، ۷۱/۱ درصد از مساحت و۲۲/۱ درصد ازجمعیت کل کشوررا به خود اختصاص داده است بنابراین به لحاظ مساحت از ۱۴ استان کشور و۵۱ کشور جهان بزرگ‌تر است و از لحاظ جمعیتی نیز از ۷ استان کشور پرجمعیت تر میباشد. این استان از۶ شهرستان بجنورد (مرکز استان)، شیروان ،اسفراین، مانه وسملقان ،جاجرم ،فاروج و۱۵ بخش ،۴۰ دهستان و۸۶۲ روستای دارای سکنه تشکیل شده است واز نظر موقعیت جغرافیایی ازشمال با کشور ترکمنستان (با ۲۸۱ کیلومتر مرز مشترک)، از شرق وجنوب با استان خراسان رضوی ،ازجنوب غربی با استان سمنان وازغرب با استان گلستان هم مرز است .
براساس نتایج آخرین سرشماری عمومی نفوس ومسکن درسال ۱۳۷۵ ازجمعیت ۷۳۲۶۴۶ نفری ساکن درمحدوده فعلی خراسان شمالی تعداد ۲۸۸۵۷۸ نفر ساکن درنقاط شهری بوده‌اند که به این ترتیب نرخ شهرنشینی با رقمی معادل ۴/۳۹ درصد از رقم بسیار پایین تری نسبت به نرخ متوسط شهرنشینی کشور (۳/۶۱درصد)برخوردار بوده است و برآوردها حاکی از آن است که این میزان درسال ۱۳۸۲ به ۶/۴۳ درصد افزایش یافته است و از ۷۹۴ هزار نفر جمعیت این استان، ۳۶۵ هزار نفر ساکن در ۱۴ نقطه شهری میباشند.
مردم استان خراسان شمالی که متشکل از اقوام فارس، كرد،ترک ها، ترکمن، و ... میباشند، با وحدت و یکپارچگی خاصی، استان را به کانون وحدت قومیتها و مذاهب مختلف تبدیل کرده اند. جمعیت استان با ضریب جوانی ۴۴ درصد (نسبت سهم سنین کمتر از۱۵ سال ازکل جمعیت استان) از نرخ باسوادی ۵/۷۶ درصد و پایین تر از ۸۰ درصد متوسط کشور برخوردار است.
شهرستان‌ها
اسفراین | بجنورد | جاجرم | شیروان | مانه و سَمَلقان
صنعت ومعدن
مجتمع عظیم پتروشیمی، کارخانه سیمان وکارخانه‌های پلاستیک بجنورد، مجتمع فولاداسفراین، کارخانه آلومینای جاجرم، نیروگاه برق کارخانه قند وکارخانه الیاف شیروان، کارخانه‌های متعدد پنبه پاک کنی، صنایع غذایی ،کشاورزی ،ساختمانی و... نشانگر جایگاه ویژه این استان درصنعت منطقه شمال شرق کشور است.
براساس نتایج سرشماری کارگاه‌های صنعتی ۱۳۸۱ کشور، خراسان شمالی دارای ۳۶۰۰ کارگاه صنعتی با ۱۲۵۴۵ شاغل است که دارای ۸۷۳۶۱۰ میلیون ریال ارزش افزوده میباشد. تعداد۱۰۷ واحد صنعتی با ۱۰نفر کارکن وبیشتر درسطح استان فعال است. درحال حاضر ۳۰معدن فعال ازجمله معادن اکسیدآلومینیوم، کلسیت، بنتونیت، باریت، ماسه سیلیسی، سنگهای تزئینی و.... درسطح استان بهره برداری می‌شود و به عبارتی۸۹/۰معادن فعال کشور دراین استان واقع میباشد.
آموزش وپرورش
میزان باسوادی که مهترین شاخص آموزشی بشمار می‌آید دراستان نسبت پایین تری را از متوسط کشور نشان میدهد بطوریکه در مقابل میزان با سوادی ۸۰ درصدی کشور باسوادی استان ۵/۷۶ درصد میباشد که از عمده‌ترین دلایل آن باید به میزان جمعیت بالای روستانشین و محرومیت برخی از این روستاها بویژه در نوار مرزی اشاره کرد. در سال تحصیلی ۸۳-۸۲ تعداد کل دانش آموزا ن مقاطع مختلف تحصیلی درسطح استان ۱۷۴۳۳۳ نفر بوده است .که از این تعداد ۴۶٫۸ درصد در مقطع ابتدایی و ۲۷درصد در مقطع راهنمایی و ۱۵٫۹درصد در مقطع متوسطه و۶٫۷درصد در مقطع متوسه رشته‌های فنی و حرفه‌ای مشغول تحصیل هستند.
شاخص تراکم دانش آموز درکلاس دردو مقطع ابتدائی وراهنمایی وضعیت مطلوبتری را از متوسط کشور نشان میدهد اما در مقطع متوسطه درمقابل متوسط ۵/۲۵ نفر درکلاس وضعیت دراستان ۲۷ نفر میباشد. نسبت دانش آموز به معلم نیز وضعیت مطلوبتری را ازمتوسط کشور نشان میدهد. درموردضریب بهره مندی از کلاس فقط وضعیت دردوره راهنمایی نامناسب تر از متوسط کشور میباشد. اما معضل درخصوص آموزش عمومی، کمبود کلاس ووجود مدارس وکلاسهائی با بافت وعمر زیاد (تخریبی) میباشد بطوریکه درحال حاضر تراکم درکلاس فیزیکی درمقاطع ابتدائی، راهنمائی ومتوسطه بترتیب ۲۶، ۴۰و ۳۹ نفر میباشد و۵۸۴ کلاس درس نیز استیجاری میباشد
آموزش عالی
در حال حاضر دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکده پرستاری ومامائی،دانشگاه پیام نوروآموزشکده فنی وحرفه‌ای ومرکز تربیت معلم در بجنورد فعال می‌‌باشدو لزوم ایجاد دانشگاههای دیگر بخصوص دانشگاههای علمی کاربردی وغیر انتفاعی بشدت احساس می‌شود.درسال تحصیلی ۸۳-۸۲دراستان حدود ۱۰۵۰۰ دانشجو مشغول به تحصیل هستند که از این تعداد فقط ۲٫۴۶درصد مربوط به دانشگاههای دولتی که ازطریق کنکور دانشجو پذیرش میگیرند است. رشته‌های تحصیلی موجود در دانشگاههای خراسان شمالی (بجنورد) هم اینک ۴۰ رشته تحصیلی در دانشگاههای بجنورد �در ضمن آقای دکتر بردبار به ریاست این دانشگاه برگزیده شده است.
تفرج گاه ها
بابا امان - بش قارداش - پی قو - کمپ گلستان - آبشار حمید - اسفیدان، غار درق، آبشار بیار. دره ي جاج سست .
میراث فرهنگی: قلعه جلال الدین جاجرم-
خراسان رضوی
استان خراسان رضوی بخش کوچکی از خراسان بزرگ است خراسان بزرگ در ادبیات ایران شامل تمامی شمال شرق ایران و بخش بزرگی از افغانستان می‌شود اما خراسان رضوی به مرکزیت شهر مشهد یکی از استان‌های کشور ایران است. این استان با مصوبه دولت در سال ۱۳۸۳ خورشیدی و پس از تقسیم استان خراسان به سه استان ایجاد شد. افزودن واژه عربی رضوی به نام این استان ایرانی از سوی دولت کنونی، در اثر وجود آرامگاه یکی از پیشوایان شیعی به نام رضا در مرکز این استان صورت گرفته است. در تقسیمات کشوری سال ۱۳۸۳ استان پهناور خراسان به سه استان تقسیم گردید و استان خراسان رضوی یکی از این ۳ استان است.
خراسان رضوی به ۲۰ شهرستان و ۶۵ بخش تقسیم شده است.
شهرستان‌ها
بردسکن | تایباد | تربت جام | تربت حیدریه | چناران | خلیل‌آباد | خواف | درگز | رشتخوار | سبزوار | سرخس | فردوس | فریمان | قائنات | قوچان | کاشمر | کلات | گناباد | مشهد | مه ولات | نیشابور
شهرها
اسلامیه | انابد | باجگیران | باخرز | بایک | بجستان | بردسکن | بشرویه | بیدخت | تایباد | تربت جام | تربت حیدریه | جغتای | چاپشلو | چکنه | چناران | حاجی‌آباد | خرو | خضری دشت بیاض | خلیل‌آباد | خواف | داورزن | دررود | درگز | دولت‌آباد | رباط سنگ | رشتخوار | رضویه | رودآب | ریوش | سبزوار | سرخس | سلطان‌آباد | سنگان | شاندیز | ششتمد | صالح‌آباد | طرقبه | عشق‌آباد | فردوس | فرهادگرد | فریمان | فیروزه | فیض‌آباد | قائن | قاسم‌آباد | قدمگاه | قلندرآباد | قوچان | کاخک | کاریز | کاشمر | کدکن | کلات | گناباد | لطف‌آباد | مشهد | ملک‌آباد | نشتیفان | نصرآباد | نقاب | نوخندان | نیشابور
اماکن دیدنی
آبشار اخلمد | آتشکده آذربرزین‌مهر | آرامگاه بیهقی | آرامگاه عطار نیشابوری | آرامگاه عمر خیام | آرامگاه فردوسی | آرامگاه کمال‌الملک | آرامگاه نادرشاه | آستان قدس رضوی | بارگاه امام رضا | برج نادری | دهکده چوبین نیشابور | غار آتشگاه | غار مغان | قلعه گوش‌لاغر | کاروانسرای ریوند | کوهسنگی | مسجد گوهرشاد | موزه قوچان | موزه نیشابور
خراسان جنوبی
استان خراسان جنوبی به مرکزیت شهر بیرجند با مصوبه دولت در سال 1382ایجاد شد.
مساحت این استان ۲/۷۵.۰۳۴ کیلومتر مربع است که از این نظر هشتمین استان ایران است. جمعیت آن برابر با 550,000نفر (سال ۱۳۷۵خ) است و از این نظربیستمین استان کشور است.
شهرستان‌ها و شهرها
این استان دارای ۶ شهرستان، ۸ بخش، ۲۷ دهستان و ۹ شهر است:
شهرستان‌ها
بیرجند | درمیان | سرایان | سربیشه | قائن | نهبندان
شهرها
بیرجند | سرایان | خوسف | اسدیه | آیسک | سه قلعه | سربیشه | نهبندان | شوسف
اماکن دیدنی
آرامگاه ابن حسام خسفی | آرامگاه ابوحامد | ارگ کلاه‌فرنگی | باغ شوکت‌آباد | تخت سردار | زیارتگاه باش‌آباد | عمارت اکبریه | غار چنشت | قلعه پائین | قلعه فورگ | قلعه نیه | مسجد جامع هندوالان | موزه بیرجند
استان خوزستان
استان خوزستان با مساحت ۶۴۲۳۶ کیلومتر مربع در جنوب غربی ایران و در محدوده ۴۷ درجه و ۴۲ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۳۹ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ و ۲۹ درجه و ۵۸ دقیقه تا ۳۲ درجه و ۵۸ دقیقه شمالی از خط استوا قراردارد این استان از شمال به استان لرستان و از شمال شرقی به استان اصفهان از شمال غربی به استان ایلام از شرق و جنوب شرقی به استان چهارمحال و بختیاری و استان کهکیلویه و بویراحمد و از جنوب به خلیج فارس و از غرب به کشور عراق محدود می‌شود.
استان خوزستان دارای ۱۶ شهرستان و ۲۹ شهر و۳۶ بخش و ۱۱۲ دهستان و ۳۸۸۰ آبادی مسکونی و ۲۵۱۴ آبادی غیر مسکونی میباشد این استان با جمعیت ۳۷۴۶۷۷۲ نفر دارای ۶۴۴۰۴۰ خانوار میباشد.
اقتصاد و منابع طبیعی
نفت و گاز مهم‌ترین منابع طبیعی کشور برای اولین بار در این استان و در شهر مسجد سلیمان قریب به ۸۰ سال پیش کشف و استخراج شد، از آن موقع تا کنون حوزه‌های نفتی فراوانی دراین استان کشف و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است که از مهم‌ترین آنها حوزه‌های نفتی اهواز میباشند پالایشگاه آبادان و پتروشیمی بندر امام و ماهشهر و ... از جمله صنایع وابسته به نفت در این استان میباشد.
رود خانه کارون به همراه رودخانه‌های دز وکرخه و اروند و گتوند این استان را یکی از مساعدترین استان‌ها برای اجرای طرحهای کشاورزی نموده است و هم اکنون بزرگ‌ترین طرح تولید نیشکر و صنایع جانبی آن دراین استان درحال انجام است ارتباط این استان به آبهای آزاد ازطریق بندرهای آبادان و خرمشهر امکان دیگری از این استان برای تجارت آزاد میباشد. گرچه جنگ ایران و عراق به این بندرها صدمه‌های فراوانی وارد کرد اما این بندرها به‌تدریج به دنبال رسیدن به اوج فعالیت‌های خود هستند. خوزستان در هشت سال جنگ میان ایران و عراق اصلی‌ترین صحنه‌های کارزار بشمار میآمد. از اروندکنار تا آبادان، از خرمشهر و شلمچه تا دشت آزادگان و... همه درآماج مستقیم حمله عراق قرار گرفته بود. از طرف دیگر همه شهرهای استان یا در معرض حمله هواپیماهای جنگی قرار داشتند ویا در معرض حمله موشک‌های غول آسا.
شهرستان‌های خوزستان
شهرستان‌های استان خوزستان
آبادان | امیدیه | اندیمشک | اهواز | ایذه | باغ‌ملک | ماهشهر | بهبهان | خرمشهر | دزفول | دشت آزادگان | رامهرمز | شادگان | شوش | شوشتر | لالی | مسجد سلیمان | هندیجان
شهرهای استان خوزستان
اهواز آبادان خرمشهر بندر شاپور(امام) بهبهان امیدیه آغاجری ایذه اندیمشک دزفول هویزه (هوزگان) ویس رامین باغ ملک رامهرمز شادگان شوش شوشتر ماهشهر مسجد سلیمان مینوشهر هندیجان هفتگل
باستان‌شناسی خوزستان
شهرستان شوش چغازنبیل کاخ آپادانا آرامگاه دانیال نبی قلعهٔ باستانی شوش آرامگاه یعقوب لیث الیماییس
استان زنجان
استان زنجان یکی از استان‌های ایران است که در شمال غربی کشور ایران قرار گرفته است. مرکز این استان شهر زنجان است.استان زنجان دارای ۷ شهرستان است. تعداد آبادی ۱۲۱۰ آبادی است که از این تعداد ۹۷۸ آبادی دارای سکنه و بقیه خالی از سکنه میباشد ([1]).
تقسیمات اداری
استان زنجان دارای ۷ شهرستان، ۱۶ بخش، ۴۶ دهستان و ۱۶ شهر است:
شهرستان‌ها
ابهر | ایجرود | خدابنده | خرمدره | زنجان | طارم | ماهنشان
شهرها
آب‌بر | ابهر | چورزق | حلب | خرمدره | دندی | زرین‌آباد | زرین‌رود | زنجان | سجاس | سلطانیه | صائین‌قلعه | قیدار | گرماب | ماهنشان | هیدج
اماکن دیدنی
آبشار شارشار | بازار زنجان | بنای رختشویخانه | تپه‌های باستانی کرسف | داش‌کسن | دربند قاطرچی | غار خرمنه‌سر | غار کتله‌خور | قلعه بهستان | گنبد سلطانیه | مسجد جامع زنجان | معبد اژدها | موزه زنجان
طبیعت و جغرافیای طبیعی
استان زنجان در شمال غرب فلات مرکزی ایران قرار گرفته است. وسعت استان برابر ۲۲۱۶۴ کیلومتر مربع و۳۴/۱ درصد کل کشور را شامل می‌شود.جمعیت استان بر اساس آخرین آمار۹۲۷۴۶۱ نفر و معادل ۵/۱ درصد کل کشور است.
رودهای مهم در این استان قزل‌اوزن، زنجانرود، ابهر رود است. بلندترین نقطه استان در ارتفاعات تخت سلیمان (بیش از ۳۰۰۰ متر) و کمترین در قزل‌اوزن در گیلوان (بیش از ۳۰۰ متر) میباشد. آثار تاریخی شامل سلطانیه، بازار زنجان. مجموعه رختشویخانه. مسجد جامع زنجان. مقبره قیدار نبی در خدابنده. آرامگاه احمد زهرنوش و امامزاده زیدالکبیر در ابهر است. آب و هوا در زمستان بسیار سرد و در تابستان معتدل میباشد.
تنوع آب وهوایی این منطقه موجب ایجاد گونه‌های متفاوتی از زندگی جانوری شده است.وجود گونه‌های متفاوتی از حیوانات وحشی و پرندگان مهاجر وجانوران آبزی گردشگران بسیاری را در مواقعی که شکار مجاز است به این منطقه جذب می‌کند. از ۲۵ سال پیش ناحیه بزرگی به نام انگوران از طرف سازمان محیط زیست منطقه حفاظت شده اعلام گردیده است.به دلیل شرایط کوهستانی این ناحیه و تأثیرات غیر مستقیم جریانات جوی مرطوب شمال غربی آب و هوای استان را می‌توان به دو ناحیه تقسیم نمود. آب وهوای کوهستانی با تابستانی سرد و برفی و تابستانی دلپذیرو ناحیه طارم بالا با آب وهوای گرم ونیمه مرطوب. فصول بهار وتابستان بهترین زمان برای گذراندن اوقات فراغت در این استان هستند. میزان بارندگی در بهار وتابستان نسبت به سایر فصول در این استان بیشتر است. پوشش گیاهی استان در مناطق مختلف متغیر بوده ولی در مجموع از جنگلها و چراگاههایی با چشم انداز زیبا تشکیل شده است. جنگلهای استان بیشتر در مناطق کوهستانی منتهی به استان گیلان قرار گرفته اند.
غارهای استان عبارت‌اند از غار کتله خور و گلجیک و غار خرمنه سر. غار کتله خور که از همه اینها دیدنی تر و بزرگ‌تر است ویکی از پدیده‌های طبیعی بسیار زیبای ایران محسوب می‌شود در80 کیلومتری جنوب خدابنده قرار گرفته است. این غار از سه طبقه تشکیل شده و دارای تونلهای فرعی و استلاکتیتها و استلاکمیتها و ستونهای بسیار در گذرگاههای اصلی است وقندیلهای مخروطی آویزان از سقفها در اثر داشتن ناخالصیها رنگهای متنوع به خود گرفته‌اند و آنها که ترکیبات به همراه نداشته و یا کمتر دارند به صورت بلورهای شیشه‌ای بسیار شفاف مشاهده می‌شوند.
یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی در این استان غار کتله خور است.
از رودهای مهم استان قزل اوزن است که رودی جوشان وخروشان است و از کوههای کردستان سرچشمه گرفته وپس از توقفی در پشت سد منجیل نهایتا وارد دریای خزر می‌گردد.و از دیگر رودخانه‌ها زنجانرود- ابهررود - سجاس رود و خرا رود را می‌توان نام برد. همچنین چشمه‌های آب معدنی استان عبارت‌اند از چشمه آبگرم وننق - چشمه آبگرم ابدال - چشمه آبگرم گرماب وچشمه آبگرم حلب انگوران.
محصولات کشاورزی استان
محصولات عمده کشاورزی استان که اکثرا صادر هم می‌شوند عبارت‌اند از: انجیر - برنج - انگور - زرد آلو - سیب - لوبیا - خیار - پیاز - گردو - فندق و بادام - زیتون - انار وسیر. زیتون و انار و برنج سیر و انجیر از محصولات عمده شهرستان طارم به شمار می‌رود.
صنایع استان
استان زنجان به دلیل محدودیت قانونی توسعه ظرفیتهای تولیدی در تهران و مرکز کشور و برخورداری از شبکه‌های زیر بنایی قوی (زمین-منابع آب-خاک- شبکه‌های مواصلاتی- موقعیت راهبردی در منطقه شمالغرب - عبور خطوط انرژی - سرمایه گذاری کلان ملی و ....) از پتانسیل قابل ملاحظه‌ای در جذب سرمایه گذاری بخش صنعت برخوردار است. از صنایع مهم استان به چند نمونه اشاره می‌گردد: ۱- شرکت ایران ترانسفو ۲-پارس سوئیچ ۳-شرکت ملی سرب و روی ایران ۴-شرکت کالسیمین ۵-شرکت مینو ۶-چینی سازی ماهنشان و هیس ۷-فرش سهند ۸-پیش سازان لوازم خانگی ایران ۹-لائی سازی ۱۰-سامان شیمی همچنین شهر زنجان از لحاظ تنوع معادن بسیار غنی بوده به طوریکه در حال حاضر بالغ بر ۱۷۰ اندیس وذخایر معدنی قابل بهره برداری ودر دست اکتشاف ویا شناسایی شده در استان وجود دارد که شامل: سرب وروی - براسیت - سیلیس - خاکهای صنعتی آنتی موان - تالک - پرلیک - سولفات منیزیم - آلونیت - منگنز - مس - آهن و سنگهای تزیینی (گرانیت - مرمریت - تراورتن - چینی و مرمر) وسنگهای آهکی و گچ و سنگ لاشه است.هم اینک از ز نظر معادن روی این استان بزرگ‌ترین معادن روی خاور میانه را در خود جای داده است.
استان سمنان
استان سمنان يكي از استان‌هاي كشور ايران است.
استان سمنان با پهنايي برابر با ۹68۱۵ كيلومتر مربع 9/۵ درصد مساحت كل كشور است. اين استان از نظر مساحت ششمين استان كشور است. و وسعت آن حدود چهار برابر استان تهران میباشد.
اين استان از جانب شمال به استان‌هاي خراسان شمالي، گلستان و مازندران، از جنوب به استان‌هاي يزد و اصفهان، از مشرق به استان خراسان رضوي و از مغرب به استان‌هاي تهران و قم محدود است و مركز آن شهر سمنان مي‌باشد.
تقسیمات کشوری
اين استان در سال ۲۰۰۵ ميلادي داراي ۴ شهرستان 16 شهر ۱2 بخش و ۲۸ دهستان بوده است. شهرستان هاي آن عبارت‌اند از سمنان، شاهرود، دامغان و گرمسار.
شهرستان‌ها
دامغان | سمنان | شاهرود | گرمسار
شهرها
آرادان | امیریه | ایوانکی | بسطام | بیارجمند | دامغان | دیباج | سرخه | سمنان | سنگسر | شاهرود | شهمیرزاد | کلاته خیج | گرمسار | مجن | میامی
اماکن دیدنی
آرامگاه شیخ حسن جوری | برج چهل‌دختر | برج مهماندوست | دروازه ارگ سمنان | غار شیربند | قصرهای سیاه‌کوه | قلعه کهن‌دژ | قلعه گردکوه | کاروانسرای سپهسالار | مجموعه بایزید بسطامی | مسجد تاریخانه | موزه سمنان | موزه شاهرود
مردم
براساس برآورد، جمعيت استان در سال 1383 برابر579 هزار نفر بوده كه از اين تعداد 433 هزار نفر در مناطق شهري و 146 هزار نفر در مناطق روستايي ساكن بوده‌اند و تراكم نسبی جمعيت در همين سال 98/5 نفر در هر كيلومترمربع است.
جالب توجه اينكه اين استان پهناور كمتر از يك درصد جمعيت كشور را در خود جاي داده است. تقريبا تمامي مردم اين استان مسلمان و پيرو مذهب شيعه هستند. اما در سرشماري سال 75 مشخص گرديد كه 81 نفر زرشتي و 37 نفر كليمي نيز در استان زندگي می‌كنند. (برخي از مهاجراني كه در حال حاضر در سمنان ساكن هستند پيرو مذهب تسنن میباشند. و نكته ديگر اينكه درصدي از مردم سنگِسر پيرو فرقه بهاييت هستند كه البته آمار مشخصي از تعداد آنان در دست نيست).
ویژگی‌های طبیعی و اقلیمی و صنعتی
استان سمنان به خاطر موقعيت جغرافيايي، اقليم بياباني و نيمه بياباني ومحدوديت هاي آب وخاك، از موقعيت كشاورزي مطلوبي برخوردار نيست. تنها دو درصد از كل مساحت استان زير كشت آبي و ديم است. عمده ترين محصولات اين استان را گندم، جو، سيب زميني، پنبه (وش) بومي و وراميني، يونجه، اسپرس، شبدر و چغندرقند تشكيل می‌دهند. از لحاظ دام داري اين منطقه به علت دارا بودن مراتع از وضعيت نسبتا” خوبي برخورداراست. استان سمنان با 5/5 ميليون هكتار مرتع و 5/2 ميليون واحد دامي يكي از قطب هاي دام پروري كشور به شمار می‌آيد. استان سمنان از مراكز قابل توجه صنايع دستي و از قطب هاي صنعتي كشوربه شمار می‌رود. دراين استان انواع صنايع دستي نظير قالي بافي، گليم بافي، نمد مالي، سراميك و سفال سازي و … وجود دارد.
مطالعات زمين شناسي انجام شده نشان میدهد كه قديمي ترين تشكيلات از سنگ هاي پاليوزوييك تا آبرفت هاي كوارترنري دراين منطقه وجود دارد. سنگ هاي دوران ديرين‌زيوي در شمال سمنان، اطراف شهميرزاد و جنوب ارتفاعات شمال دامغان و شاهرود وجود دارند. سنگ هاي دوران ميان‌زيوي در شمال شهميرزاد در حوالي شيخ چشمه سر و جام ديده می‌شود. رسوبات دوره دوران ترشياري از سمنان تا آهوان و طبقات گچدار در شمال سمنان ديده می‌شوند. سنگ هاي دوران كواترنري نيز از كوه هاي شمالي تا دشت كوير ديده می‌شوند.
بر اساس اطلاعات موجود علاوه بر واحدهاي صنعتي درحال توليد، واحد هاي قابل توجه ديگري نيز در دست ساختمان است كه از اين تعداد بيش ترين واحد در شهرستان سمنان (56%) و كم ترين واحد در شهرستان دامغان (13%) مستقر هستند. نظر به وضعيت زمين شناسي منطقه، اين استان از نظر تنوع مواد معدني نيز يكي از مناطق غني كشور به شمار می‌آيد. معادن فعال استان را زغال سنگ، كروميت، گچ، نمك، سيليس، سولفات دوسود، دولوميت، پتاس، خاك هاي صنعتي، مس، سرب، روي، بوكسيت، منگنز، گوگرد، فسفات و...تشكيل می‌دهند.
صنايع دستي
استان سمنان از مراكز قابل توجه صنايع دستي كشور است. در اين استان انواع صنايع دستي نظير قاليبافي، گليم بافي، نمد مالي، سراميك و سفالسازي و... وجود دارد كه هر يك از آنها سوغاتي گرانقدر براي بازديدكنندگان از استان به شمار مي‌آيند. مهم ترين صنايع دستي استان عبارت‌اند از:
قاليبافي:
قاليبافي و توليد قالي و قاليچه از ديرباز يكي از توليدات مهم استان سمنان به شمار می‌رفته است. اين منطقه كه در دوران قبل، داراي استادان زبردست قاليباف و طراح نقش قالي بود و قالي‌ها و قاليچه‌هاي ارزنده از دارهاي آنان به عمل میآمد. به دليل ورود فرش هاي ماشيني به بازار و نداشتن صرفه اقتصادي و همچنين نبود پشتوانه نيروي كاري و طراح قالي و نيز به دليل كهولت تدريجي استادان و كارگران قاليباف، اين رشته دچار ركود فاحش شده است. امروز قاليبافان استان از نقش و طرح ساير مناطق مانند تبريز، مشهد، اصفهان، نائين، كاشان، يزد و كرمان استفاده مي‌كنند. در زمينه بعضي از قالي‌ها گل‌هاي اسليمي، شكوفه ها، غنچه‌ها و برگ‌هاي گوناگون با شاخه‌هاي ظريف ديده مي‌شود و در بعضي از طرح‌هاي شاه عباسي، افشان، ترنجي، خوشه، گل فرنگ، درختي، شكارگاه و... مورد استفاده قرار مي‌گيرد يا تركيبي از اين طرح‌ها هستند.
بخش مهدي‌شهر (سنگسر) و شهرستان شاهرود از مراكز مهم توليد قالي و قاليچه در استان سمنان به شمار می‌روند.
گليم بافي :
گليم به عنوان نخستين زيرانداز بشر، داراي سابقه توليدي بسيار طولاني است. بافت گليم اگر چه به گونه بسيار ساده آغاز شده، اما در طول سالياني كه از عمر آن می‌گذرد، هنرمندان ايراني در تكميل ان نقش فوق الاده چشمگير ايفا كرده‌اند و توانسته‌اند آن را به عنوان محصولي برخوردار از ارزش هاي هنري و مصرفي توامان حتي روانه بازارهاي خارجي كنند. گليم كه در مقايسه با قالي داراي شيوه بافتي آسانتر است و به همان نسبت قيمت ارزانتري دارد، هنري در انحصار روستا نشينان و عشاير بشمار مي‌آيد. روستاهاي شهرستان گرمسار، سمنان و روستاهاي كندو، خيج و رضاآباد شاهرود از مراكز توليد اصلي گليم در استان سمنان هستند.
نمد مالي:
يكي ديگر از صنايع دستي كه قدمتي ديرينه در استان سمنان دارد، نمد مالي است. وضعيت فعلي توليد نمد در استان سمنان از نظر كمي و كيفي بسيار مطلوب است و مراكز توليد نمد در استان، شهرستان سمنان، دامغان و روستاي ابرسيج شاهرود است.
مواد اوليه مصرف شده در نمدمالي پشم است كه در اندازه‌هاي مختلف تهيه مي‌شود. آنچه در نمد مالي مي‌توان مشاهده كرد، ذوق و هنر، به همراه تحرك توليد كننده است. توليدات اين زحمات كشان علاوه بر استفاده شخصي به روستاهاي شمالي استان و شهرستان مازندران ارسال مي‌شود.
چاپ قلمكار:
چاپ قلمكار، گونه‌اي از چاپ سنتي روي پارچه بافته شده است. براي نخستين بار، قلم كار سازان ايراني براي دسترسي به توليد بيشتر و ايجاد هماهنگي و يكنواختي نقش ها، استفاده از مهره‌هاي چوبي را جايگزين استفاده از قلمو ساخته اند. براي فراهم آوردن امكاناتي به منظور استفاده مردم، قلم كار را كه در گذشته فقط براي روي پارچه‌هاي پشمي و ابريشمي انجام‌پذیر بود بر انواع پارچه از قبيل متقال، كتان، چلوار و كرباس و... انجام دادند. در حال حاضر چاپ قلم كار به وسيله قالب‌هاي چوبيني كه داراي نقوش برجسته است انجام مي‌شود. در حقيقت ركن اصلي قلمكار سازي را قالب سازي تشكيل میدهد كه معمولاً توسط افرادي كه حرفه و تخصصشان قالب تراشي است به تفكيك رنگ و حداكثر در چهاررنگ روي چوب‌هاي گلابي و زالزالك تراشيده مي‌شود گروهي از هنرمندان در رشته‌هايي چون ريشه تابي كه پارچه زير ساخت قلمكار را آماده می‌سازد يا صحرا كاري كه كارهاي رنگ رزي، سفيد گري، بخار و شستشوي پارچه‌هاي قلمكار را به عهده دارد به فعاليت مشغولند مهم ترين مركز اين صنعت در استان در شهرستان دامغان قرار دارد كه ماهانه مقادير هنگفتي انواع روميزي پرده و سفره و ساير محصولات قلمكار توليد و براي صدور به خارج از كشور آماده مي‌كند.
سفالگري و سراميك :
سفالگري از مهم ترين و قديمي ترين دست ساخته‌هاي بشر است. آثار سفالي برخلاف آثار يافته شده فلزي، چوبين و... در زير خاك فاسد نمي‌شود و به خاطر اين حالت استثنائي، به اطلاعات گويا درباره آن مي‌توان پي برد. صنعت سفالگري در استان سمنان از پيشينه معتبر برخوردار است. به طوري كه دكتر اريك اشميد هنگام حفاري در اطراف دامغان اميدوار به كشف شهر افسانه‌اي هكاتوم پليس يا شهر صد دروازه بود، اگرچه موفق به كشف بقاياي شهر مورد نظرش نشد، ولي به مجموعه‌اي از بهترين فراورده‌هاي صنعتگران دو تا سه هزار سال قبل از ميلاد مسيح دست يافت اين فراورده‌ها شامل كوزه‌هاي بزرگ به اشكال هندسي و داراي لعاب قهوه‌اي روشن و كرم بودند. از آنجا كه زمينه‌هاي لازم براي صنعت سفالگري در اكثر نقاط استان فراهم بوده، اين صنعت با وجود فراز و نشيبهاي تاريخي، به حيات خويش ادامه داده است. در سالهاي اخير، راه اندازي واحدهاي آموزش سفالگري و سراميك در شهرهاي سمنان و شاهرود موجب احيا و رشد بيشتر اين صنعت در استان شد و هم اكنون ضمن توليد و ارسال مقادير بسياري از توليدات اين رشته به استان هاي ديگر، زمينه‌هاي توليد كالاهايي براي بخش صادرات خارجي نيز فراهم شده است. در حال حاضر سفالگران استان سمنان در كارگاه هاي سفالگري و سفال سازي در سطح استان به ساختن گونه‌هايي ارزشمند سفال مشغولند. در اين ميان، كارگاه سفال گري و سفال سازي قان بيگي در شاهرود از اهميتي ويژه برخوردار است.
دستباف ها:
در زماني نه چندان دور، مردمان همين سرزمين پارچه‌هاي مورد نياز خويش را با دست‌هاي هنر آفرين خود تهيه می‌كردند كه از نظر تنوع رنگ، نقش، طرح و شيوه‌هاي بافت شگفت انگيز بود. هر چند زندگي ماشيني و گرايش به سوي تجدد باعث شد لطمه‌هايي جبران ناپذير بر اين صنعت وارد آيد، هم اكنون نيز در گوشه و كنار استان سمنان، صنايع دستباف رايجند.
دستبافي شامل توليد پرده‌هاي سنتي و هنري و حوله و شال گردن و پارچه‌هاي متقال زير ساخت قلمكار است كه در استان رايج است. علاوه برآن جاجيم، چادر شب، پلاس و چوقا (چوخا) كه عمدتاً توسط روستائيان و عشاير توليد مي‌شود، از ديگر صنايع دست باف مردم استان است. ماهانه مقادير قابل توجه‌اي از اين توليدات به استان‌هاي ديگر و مراكز ارسال مي‌شود. شهرستان سمنان به ويژه سرخه، مهدي شهر، فولاد محله و روستاهاي شهرستان دامغان و روستاهاي بسطام از مراكز توليدات جاجيمچه و دستباف استان به شمار می‌روند.
شهرهای استان
شهرهای استان نيز عبارت‌اند از:
سمنان - مهدی‌شهر(سنگسر) - شهميرزاد - سرخه - شاهرود، بسطام - مجن - كلاته خيج - ميامي - بيارجمند - دامغان - اميريه - ديباج - گرمسار - ايوانكي و آرادان.
منبع:تاریخچه قومس - نویسنده : علی احمد پناهی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر