ایران شناسی و ایران گردی

فصل ۸

استان کرمانشاه

استان کرمانشاه (کرمانشاهان) در غرب ایران واقع شده‌است. جمعیت این استان بنا بر برآوردهای سال ۲۰۰۶ [1] ۱٬۹۰۲٬۷۶۰ نفر است.

مرکز این استان شهر کرمانشاه است که دارای حدود ۷۶۵٬۰۷۵ نفر جمعیت است [2] که ۱٬۴۱۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

بنیاد این شهر را به بهرام چهارم ساسانی (۳۹۹ - ۳۸۸ میلادی) که ملقب به «کرمان‌شاه» است نسبت داده‌اند. این شهر با آب و هوایی معتدل و کوهستانی در گذشته پایتخت تابستانی ساسانیان بوده‌است و از همین دوره آثار بسیار زیاد و ارزشمندی در این شهر مانند تاق بستان باقی مانده‌است و در طی سده‌های گوناگون نیز به دلیل جایگاه ویژه راهبردی این شهر دارای اهمیت ویژه‌ای بوده‌است. امروزه نیز از مهم‌ترین شهرهای غرب ایران به شمار می‌رود.

کرمانشاه را از دید گوناگونی آب و هوائی و قومی و مذهبی هند ایران لقب داده‌اند چرا که از لحاظ آب و هوایی دارای چهار فصل در یک زمان است برای نمونه قصرشیرین دارای آب و هوای گرم و سنقر و پاوه دارای آب و هوای سرد و کرمانشاه دارای آب و هوای معتدل هستند در این استان قومیت‌های کرد, لر, فارس, ترک و عرب در کنار هم زندگی می‌کنند. از دیدگاه مذهبی نیز دارای گونه گونی بسیار زیادی است. به طور مثال پیروان کیشهای شیعه، سنی، اهل حق (یارسان)، مسیحی (ارمنی)، آشوری، و یهودی در این استان در کنار هم زندگی آشتی آمیزی دارند.

اکثریت مردم کرمانشاه به زبان کردی و فارسی صحبت می‌کنند.


یکی از مهم‌ترین آثار این استان سنگ‌نگاره بیستون است که بزرگ‌ترین سند به جا مانده از روزگار هخامنشیان به شمار می‌رود و به سه زبان توسط داریوش بزرگ شاهنشاه هخامنشی بر کوه اسطوره‌ای بیستون حک شده‌است. افزون براین بیستون نماد مهر است چرا که از خود گذشتگی فرهاد، نام این کوه را با عشق جاودانه شیرین و فرهاد که الهام بخش بسیاری از نویسندگان و سرایندگان نامدار ایران همچون نظامی گنجوی بوده درهم سرشته‌است. از همین رو یکی از القاب مهم شهر کرمانشاه (خاک عشق) است.

شهرستان‌های استان

استان کرمانشاهان از ۱۴ شهرستان تشکیل شده‌است.

شهرستان کرمانشاه شهرستان اسلام‌آباد غرب شهرستان کنگاور شهرستان دالاهو شهرستان قصر شیرین شهرستان سرپل‌ذهاب شهرستان جوانرود شهرستان پاوه شهرستان سنقر شهرستان گیلان غرب شهرستان حنه شهرستان هرسین شهرستان روانسر شهرستان ثلاث باباجانی

آثار تاریخی

آثار تاریخی استان کرمانشاه را محوطه تاریخی تاقبستان، مجموعه تاریخی بیستون، نیایشگاه آناهیتا، طاق ‌گرا ،‌ قلعه‌ یزدگرد،‌ آنوبانی‌نی،‌ دکان داود،‌ چهارطاقی،‌ بقعه‌ مالک، کاروانسرای ماهیدشت، دخمه مادها (معروف به شیرین و فرهاد) و دخمه‌ اسحاق‌وند تشکیل می‌دهند. از دوران پيش از تاريخ نيز آثار مهمي از دوران پارينه سنگي در بيستون يافت شده كه مربوط به غارهاي شكارچيان، غار مرخرل، و مرتاريك است.علاوه بر اين در غار دو اشكفت در شمال شهر كرمانشاه نيز آثار سكونت انسان‌هاي پارينه سنگي مياني يافت شده است. قديميترين بقاياي استخواني انسان ريختهاي پارينه سنگي كه در ايران يافت شده مربوط به بيستون است. اين قطعه شامل بخشي از يك استخوان ساعد است و در كاوشهاي غار شكارچيان در سال 1949 بوسيله كارلتن كوون بدست آمده است.

آثار فرهنگی

آثار فرهنگی استان کرمانشاه را بازار کرمانشاه، تکیه معاون الملک، تکیه بیگلربیگی، بقعه‌ بابا یادگار، اویس قرنی، مقبره‌ احمدبن اسحاق قمی، امامزاده احمدبن محمدباقر و آرامگاه میرعبیدالله، مسجد عمادالدوله و چاه صاحب زمان(عج) تشکیل می‌دهند.

==آثار طبیعی== آثار طبیعی استان کرمانشاه از آثار طبیعی استان کرمانشاه می‌توان به کوه‌ها دالاهو و شاهو، جنگل‌ها بلوط و ون سراب‌ها تاقبستان و نیلوفر تالاب‌ها هشیلان غارها قوری قلعه و چشمه سهراب پناهگاه حیات‌وحش بیستون و ورمنجه دشت‌های بیستون و ماهیدشت اشاره کرد.

مراکز آموزشی

دانشگاه رازی کرمانشاه، دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه پیام نور

کهگیلویه و بویراحمد

کهگیلویه و بویراحمد یکی از استان‌های کشور ایران است. کهگیلویه و بویراحمد با مرکزیت شهر یاسوج و با مساحتی حدود ‪ ۱۶هزار و ‪۲۴۹ کیلومتر مربع، سرزمینی نسبتاً مرتفع و کوهستانی است.

جمعیت کهگیلویه و بویراحمد بر پایه آمار سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در آغاز سده 21 میلادی این استان حدود ‪ ۷۰۰هزار نفر بوده که ‪ ۵۲درصد آنها در روستاها و مابقی در شهرها سکونت دارند.

شهرستان‌های استان کهگیلویه و بویراحمد

این استان شامل پنج شهرستان است به نامهای:بویراحمد | بهمئی | دنا | کهگیلویه | گچساران

مناطق دیدنی

کهگیلویه و بویراحمد دارای ‪ ۲۱۷گردشگاه زیارتی و تفرجگاهی است که گردشگران تابستانی می‌توانند از آنها دیدن کنند.

· رودخانه‌های مارون، چرام، نازمکان، بشار، زهره و مهریان بهمراه هزاران چشمه سار دیگر و در کنار آنها سد کوثر، شاه قاسم و شاه مختار یاسوج.

· ‪ ۴۰قله بالای چهار هزار متر دنا

· آبشارهای کمردوغ دیشموک، تنگه مهریان و گنجه‌ای یاسوج و تنگ جذاب سولک بهمئی.

· باغ چشمه بلقیس چرام، امامزاده‌های کهگیلویه و دشت بلاد شاپور دهدشت، دژ سلیمان و چندین دژ دیگر.

· آثار تل چگاه، آب گرمون، آب شوران، شهر لارندن، آب انبارها، کاروانسراها، قلعه‌ها، گورستان سه طبقه و تنگ سولک در رشته‌کوههای بهمئی.

· تنگ تکاب، محل برخورد آریو برزن با اسکندر مقدونی و قلعه‌های قدیمی متعدد شامل قلعه دختر، قلعه مانگشت، قلعه رئیسی و دژ سلیمان که مجموع آنها به " دلی مهرگان " معروف است.

· بقعه امامزاده " بی‌بی‌حکیمه" خواهر امام رضا در شهرستان گچساران

· غارها و اشکفت‌های کوهستان‌ها.

وجود ‪ ۱۸رودخانه کوچک و بزرگ، ‪ ۴۰چشمه جوشان آب آشامیدنی و معدنی، ‪ ۱۷حلقه قنات یادگار گذشته، پنج آبشار، سه دریاچه، ‪ ۶۰دره و تنگه با ساختار طبیعی زیبا، بوستانها و دشتهای سرسبز، امامزاده‌ها، گنبدها، قلعه‌ها، کاروانسراها، مساجد، آب انبارها آتشکده‌ها، پلها و برج‌های تاریخی از دیگر نقاط گردشگری منطقه است.



استان گلستان

استان گلستان از استان‌های شمالی ایران قرار گرفته است. مرکز این استان گرگان است.

جغرافیا

در محدودهٔ جغرافیایی 54 درجه تا 56 درجهٔ طول شرقی و 3630 تا 3815 عرض شمالی و در بین استان‌های مازندران، سمنان و خراسان شمالی قرار دارد و مرکز آن شهر گرگان است.

حد شمالی این استان محدود به جمهوری ترکمنستان و بخش غربی استان محدود به دریای مازندران است. مساحت این استان بالغ بر 7/20437 کیلومتر مربع (3/1 درصد از کل مساحت کشور) است.

مرکز


گرگان

شهرستان‌ها


آزادشهر | آق‌قلا | بندر گز | بندر ترکمن | رامیان | علی‌آباد | کردکوی | کلاله | گرگان | گنبد کاووس | مینودشت

شهرها


آزادشهر | آق‌قلا | انبار آلوم | اینچه‌برون | بندر ترکمن | بندر گز | خان‌ببین | دلند | رامیان | سرخنکلاته | سیمین‌شهر | علی‌آباد | فاضل‌آباد | کردکوی | کلاله | گالیکش | گرگان | گمیش‌تپه | گنبد کاووس | مراوه‌تپه | مینودشت | نوده خاندوز | نوکنده

اماکن دیدنی


آبشار شیرآباد | آرامگاه قابوس بن وشمگیر | آشوراده | النگ‌دره | پارک ملی گلستان | تالاب آلاگل | تالاب گمیشان | سد اسکندر | سد وشمگیر | شبه‌جزیره میانکاله | آرامگاه مختومقلی فراغی | میل رادکان | ناهارخوران



آب و هوا

بخش بیشتر استان گلستان آب‌وهوای معتدل مدیترانه‌ای دارد ولی جلگهٔ گرگان به لحاظ مجاورت با صحرای ترکمنستان، دوری از دریا و کاهش ارتفاعات، آب و هوای نیمه بیابانی و گرم دارد.

عوارض طبیعی

جنگلهای مرطوب دامنه‌های شمالی البرز در مشرق به جنگلهای مینودشت و گلستان می‌رسد. قله چالویی شاه‌کوه از مهم‌ترین قله‌های استان گلستان و ارتفاع آن 3750 متر است. مراتع عمدهٔ قشلاقی استان در جلگه گرگان است که بین رودخانه گرگان و مرکز ترکمنستان قرار دارند.

استان گلستان از نظر ناهمواری به سه ناحیه زیر تقسیم می‌شود :

· ناحیهٔ کوهستانی: این ناحیه از ارتفاع 500 متری تا بیش از 3000 متر را در بر گرفته و پوشیده از گونه‌های جنگلی و مرتعی است.

· ناحیهٔ کوهپایه‌ای: این ناحیه شامل تپه‌های کوچک بادرُفت، تپه‌ماهورها و بدبوم‌ها است که پوشیده از اراضی جنگلی هستند.

· ناحیه جلگه‌ای و اراضی پست: ارتفاع این ناحیه در حاشیه دریای مازندران و خلیج گرگان پایین‌تر از سطح دریای آزاد و به تدریج به سمت شرق به ارتفاع افزوده می‌شود. این منطقه محل استقرار شهرها و اکثر روستاهای استان است. به لحاظ تراکم جمعیت، اراضی کشاورزی، صنایع، دامپروری از اهمیت بسزایی برخوردار است .

اقتصاد

در اقتصاد استان کشاورزی به ویژه دامداری نقش اساسی دارد. صنایع عمده وابسته به کشاورزی و جنگل و صنایع دستی است.

سدها

کوثر، وشمگیر، گرگان ،نومل، گرمابدشت، گلستان یک و دو.

راه‌های ارتباطی

استان گلستان از طریق راه آهن سراسری (راه آهن شمال) از شهر گرگان تا بندر ترکمن و از آنجا به ساری و سوادکوه و گرمسار و تهران متصل شده است. همه ساله به دلیل موقعیت خوب استان در مسیر مسافرین عازم به مشهد از سمت استان مازندران پذیرای هزاران گردشگر ایرانی است.

سوغات مهم

قالی، قالیچه، پشتی ترکمنی، جاجیم، صنایع دستی، ماهی، خاویار، پنبه، حلوا اماج، نان شیرینی (زنجفیلی، قُطاب).

گیلان

استان گیلان استان سرسبزی است در شمال ایران و در کرانه دریاچه قزوین .

شهر رشت، مرکز این استان است. از فراورده‌های ارزشمند این استان برنج و چای است. زبان گفتاری مردم اين استان گیلکی است، جز در نواحی تالش نشين که تالشی، جنوب گیلان که دیلمی است، نواحی کردنشین و نواحی تات نشین در شهرستان رودبارند.

شهرستان‌های استان گیلان

آستارا | آستانه اشرفیه | اَملَش | بندر انزلی | رشت | رضوانشهر | رودبار | رودسر | سیاهکل | شَفت | صومعه‌سرا | طوالش | فومَن | لاهیجان | لنگرود | ماسال

شهرهای مهم گيلان

آستارا آستانه اشرفیه املش بندر انزلی بندر کياشهر تالش (هشتپر) جیرنده خشکبيجار چابکسر ديلمان ‌‌پره‌سر رشت رضوانشهر رحیم‌آباد رودبار رودسر فومن صومعه‌سرا کلاچای لاهیجان لنگرود لوشان ماسال ماسوله منجیل واجارگاه سنگر سياهکل

استان لرستان

لرستان استانی است در غرب ایران.

مرکز استان: شهر خرم آباد

شهرستانها: (شامل 9 شهر)

ازنا الیگودرز بروجرد پلدختر شهرستان خرم‌آباد دورود دلفان الشتر - سلسله کوهدشت

· تعداد بخش: 25

· تعداد دهستان: 81

· جمعیت: 1.584.000 نفر

· رویه: 28.560 کیلومتر مربع

· آب و هوا:

· سرد و کوهستانی: بروجرد، ازنا، الیگودرز، دورود، سلسله و دلفان

· معتدل کوهستانی: کوهدشت، خرم آباد و چگنی.

کوه‌های استان لرستان

نام


بلندی


مکان حدودی

سفید کوه


2900 متر


غرب خرم آباد




هشتاد پهلو


2565 متر


جنوب خرم آباد




کوه گرین


3623 متر


غرب بروجرد و شرق الشتر




اشترانکوه


4250 متر


شرق دورود




قالی‌کوه


3215 متر


جنوب الیگودرز




تاف


2346 متر


جنوب شرقی خرم آباد




کبیرکوه


1914 متر


جنوب پلدختر




کوه شاه نشین


2900 متر


جنوب بروجرد




کوه میش پرور


3500 متر


جنوب غربی بروجرد




مخمل‌کوه


1966 متر


شرق خرم آباد




کوه چهل نابالغان


3600 متر


شمال غربی بروجرد و جنوب نهاوند








· ناحیه گرم و نمناک: پلدختر و قسمتی از بخش پاپی.

· جنگلها: 750 هزار هکتار - بیشتر جنگلها از نوع بلوط است.

· مَرغزارها (مراتع): 1.250.000 هکتار

منطقه پاپی:

گریت تاف نوژیان وارک قلعه خان جان ‌بیشه شوی

معمولان: افرینه

الیگودرز: آب سفید

کوهدشت : شیرِز

دلفان: غسلگه

رودخانه ها

نام (سرچشمه، ریزشگاه انتهایی)

· سیمره (گاماسیاب، کرخه) کشکان (، کارون) سزار (اشترانکوه، دز) کهمان (گرین، کارون) زال اشترانکوه،سِیمره)

چشمه‌ها و سرابها

در شهرستان الشتر: سراب کهمان سراب هنام چشمه کیان

در شهرستان خرم‌آباد: سراب کیو چشمه‌های آب ارم گرداب دارایی آب اراز چشمه شَوا سراب یاس سراب تیزخانی سراب تلخ سراب نیلوفر سراب چنگایی سراب چگنی

در شهرستان بروجرد: سراب جانیزه سراب زرشکه سراب سفید سراب زراه سراب کرتول چشمه ونایی چشمه درخونی چشمه هفت تپه چشمه اسل

در شهرستان الیگودرز: سراب غار تمندر سراب گردکانک سراب ماهی چال سراب فرسیان سراب گایکان سراب سردره سراب رود آب

در شهرستان دورود: سراب چشمه سراب رودک

در شهرستان ازنا: چشمه قل قل

در شهرستان کوهدشت: چشمه‌های آب‌گرم گرخوشاب

دریاچه ها دریاچه گهر

رویه 107 هکتار درازا 1/5 کیلومتر پهنا 600 متر بلندا 1400 متر از سطح دریا
مکان: منطقه الیگودرز و درود

دریاچه کیو مکان: خرم آباد

تالابها تالاب بیشه دالان بروجرد تالاب معمولان پلدختر تالابهای یازده گانه پلدختر